H Ρύπανση στον Ποταμό Κηρέα

Στο τελευταίο  Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου  Μαντουδίου, Λίμνης και
Άγιας Άννας  επανήλθε το θέμα της ρύπανσης του πόταμου Κηρέα από τη
ΛΑΡΚΟ. Ιδιαίτερη ήταν η ανησυχία των αγροτών ενόψει του εμπλουτισμού
του υδροφορέα της περιοχή από τα μολυσμένα νερά του πόταμου Κηρέα.
Νερά που χρησιμοποιούνται για την άρδευση των αγροτικών εκτάσεων. O
kireas.org έχει επανειλημμένα ασχοληθεί με το θέμα και έχει θέσει μια
σειρά από ζητήματα που ίσως βοηθήσουν στην επίλυση του προβλήματος τα
οποία επαναπαραθέτει.

Η ρύπανση του ποταμού Κηρέα είναι γνωστή για πολλά χρόνια και  έχει
επανειλημμένα απασχολήσει τόσο  το  τοπικό όσο και τον Αθηναϊκό τύπο.
Σε παλαιότερο άρθρο της,  η έντυπη μηνιαία εφημερίδα «Βόρεια Ευβοια»,
αποκαλύπτει  ότι  η κόκκινη ρύπανση προέρχεται από τον παραπόταμο του
Κηρέα, το «Αλεπόρεμα» κοντά στο χωριό «Παλαιός Παγώντας» στη θέση του
νταμαριού «Κοτρώνι». Τα νερά του ρέματος ξεπλένουν τις μεταλλευτικές
εκσκαφές και τις  παρακείμενες αποθέσεις των στείρων της ΛΑΡΚΟ. Αυτά
τα «εκπλύματα»,  όπως είναι η τεχνική ονομασία τους, τελικά καταλήγουν
σαν κόκκινα λασπόνερα στο ποταμό Κηρέα.
Στις 27/10/09 η  Διεύθυνση περιβάλλοντος Εύβοιας  διαπίστωσε μια σειρά
περιβαλλοντικών παραβιάσεων από την  ΛΑΡΚΟ σε σχέση με τις αποθέσεις
της. Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι η ΛΑΡΚΟ δεν διαθέτει άδεια
διαχείρισης στερεών αποβλήτων, δεν διαθέτει  χώρους ασφαλούς
αποθήκευσης  των επικίνδυνων αποβλήτων και δεν έxει αποκαταστήσει
κάποιες αποθέσεις στείρων εμπλουτισμού κατά παράβαση της Μελέτης
Περιβαλλοντικών Όρων.  Η διεύθυνση  περιβάλλοντος επέβαλε πρόστιμο
60.000 ευρώ, χωρίς να έχει κάποιο εμφανές αποτρεπτικό αποτέλεσμα μέχρι
τώρα.
Στις 18/7/10 σε  δημοσίευμα της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας
παρουσιάζονται στοιχεία ερευνών από κλιμάκια των επιθεωρητών
Περιβάλλοντος του ΥΠΕΚΑ και του Ινστιτούτου Γεωλογικών και
Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) στα μεταλλεία της ΛΑΡΚΟ. Τα ευρήματα από
δείγματα από σωρούς μεταλλευτικών απορριμμάτων στο  μεταλλείο  στη
θέση Κοτρώνι είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά για πιθανή ρύπανση στο ποταμό
Κηρέα. Τα ευρήματα δείχνουν τιμές αρκετά πάνω από τα όρια
επικινδυνότητας σε ουσίες προτεραιότητας της ΕΕ. Συγκεκριμένα, όπως
δημοσιεύει η Ελευθεροτυπία,  οι χημικές αναλύσεις έδειξαν
συγκεντρώσεις σε χρώμιο 1.143,80 mg/kg (όριο τα 70),  σε νικέλιο
677,44 mg/kg (με όριο 40), σε σελήνιο 32,40 mg/kg (με όριο 7) και σε
αρσενικό 29,45 mg/kg (όριο 25). Οι  παραπάνω ουσίες θεωρούνται
επικίνδυνες (ή ουσίες προτεραιότητας) με βάση τις αποφάσεις 378/1994
και 87/2007 του Ανώτατου Χημικού Συμβουλίου και συμπεριλαμβάνονται
στην λίστα επικίνδυνων ουσιών της οδηγίας  67/548/EEC .
Στις 16/9/2010 η Υπουργός ΠΕΚΑ κ. Μπιρμπίλη ανακοίνωσε στα Ψαχνά σειρά
μέτρων για την πρόληψη και το περιορισμό της ρύπανσης που αφορουν το
ποταμο Κηρεα όπως:  (1) την αποκατάσταση των σωρών απόθεσης στείρων
της ΛΑΡΚΟ, (2) την διαχείριση του συνόλου των ρευμάτων αποβλήτων  και
(3)την  ολοκληρωμένη παρακολούθηση της ποιότητας περιβάλλοντος (αέρας,
έδαφος, νερά-υπόγεια και επιφανειακά) με την τοποθέτηση σύγχρονων
μετρητικών  συστημάτων, στη περιοχή δραστηριότητας και τη
δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων στην ιστοσελίδα της ΛΑΡΚΟ.
Η ρύπανση είναι ορατή με το μάτι και επηρεάζει  τα επιφανειακά ύδατα
του πόταμου Κηρέα. Στο μέλλον θα επηρεάζει και τα υπόγεια νερά, αφού
στην περιοχή ολοκληρώνεται νομαρχιακό έργο εμπλουτισμού του υδροφορέα
από τα νερά του πόταμου Κηρέα για αρδευτικούς σκοπούς.  Σε αυτή την
περίπτωση οι ευδιάλυτοι ρύποι του ποταμού που θα περνούν στα υπόγεια
ύδατα  και θα επηρεάσουν τις εξοχικές κατοικίες που υδροδοτούνται από
γεωτρήσεις καθώς και τις αγροτικές καλλιέργειες της περιοχής που  θα
χρησιμοποιούν το νερό για άρδευση. Αυτό μπορεί να  οδηγήσει από την
μια σε  βιοσυσσώρευση των ρύπων  στα καλλιεργούμενα  φυτά  από τις
ρίζες τους, αλλά μπορεί και να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην
καρποφορία και αποδοτικότητα της αγροτικής παράγωγης. Για παράδειγμα,
η βάση δεδομένων της Ολλανδικής Lentech αναφέρει ότι συγκεντρώσεις
νικελίου 0,5-2 ,0 ppm σε υγρά εδάφη θεωρούνται τοξικές  για τα  κοινά
φυτά,  ενώ νερό με συγκέντρωση 40 ppm σε νικέλιο μπορεί να σκοτώσει
κάποια είδη δημητριακών. Κάποιες χώρες όπως  η Αυστραλία έχουν
καταρτίσει πρότυπα για την  καταλληλότητα των νερών που προορίζονται
για άρδευση.
Οι επιπτώσεις της ρύπανσης μπορεί να είναι απρόβλεπτες.  Για
παράδειγμα, όπως αναφέρεται στη  τελευταία  έκθεση  «World Water
Development Report 3» του ΟΗΕ  (κεφ.8, σελ.140), το  2003 η απόρριψη
στείρων  (tailings) από τα  ορυχεία  Pb-Zn της Sasa στο ποταμό
Kamenicka στην Π.Γ.Δ.Μ. μόλυνε τα νερά άρδευσης  της περιοχής .   Τα
βαρέα μέταλλα και οι  «όξινες απορροές» (acidic drainage) που
απελευθερώθηκαν  οδήγησαν σε οξίνιση και υποβάθμιση των νερών, στην
συγκέντρωση βαρέων μετάλλων στα ιζήματα  του ποταμού και σε
βιοσυσσώρευση των τοξικών  ρύπων.  Σύμφωνα με την έκθεση  του ΟΗΕ  το
ατύχημα αυτό  μείωσε την οικονομική, περιβαλλοντική  και γεωργική
βιωσιμότητα σε 25,000 εκτάρια καλλιεργήσιμης έκτασης.
Οι οριακές τιμές  (ή τα ανώτατα αποδεκτά επίπεδα)  των ουσιών αυτών
στα  επιφανειακά  νερά καθορίζονται  σε 50 μg/l  για το ολικό Χρώμιο
και 100 μg/l  για το Νικέλιο (Π.Υ.Σ. 2/2001 και  Υ.Α.
50388/2704/Ε103/2003). Οι τιμές αυτές αφορούν μέσες ετήσιες τιμές, που
για  να γίνει ο υπολογισμός τους είναι αναγκαίος ο περιοδικό έλεγχος
των υδάτων κατά τη διάρκεια όλου του έτους σε διάφορα μέρη της κοίτης.
Δεν είναι αρκετή  μια μόνο χημική εξέταση. Για την συγκέντρωση του
εξασθενούς χρωμίου στα επιφανειακά νερά δεν προσδιορίζονται οριακές
τιμές στην Ελληνική και Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες
της Αμερικής  η χαμηλότερη  οριακή τιμή  για το εξασθενές χρώμιο στα
επιφανειακά νερά ορίζεται στα 10.5 μg/l .
Έκτος από τις οριακές τιμές στα «επιφανειακά νερά», η ΚΥΑ
4859/726/2001 καθορίζει  και τις οριακές τιμές για τα «απόβλητα» που
απορρίπτονται στα επιφανειακά ύδατα. Συγκεκριμένα, οι οριακές τιμές
των «αποβλήτων» που απορρίπτονται στα  ποτάμια καθορίζονται στο 1,0
mg/l τον μήνα για το (ολικό) χρώμιο και στα 0,2 mg/l τον μήνα για το
νικέλιο. Επειδή όμως η συγκέντρωση  των ουσιών εξαρτάται από την
ποσότητα νερού που χρησιμοποιείται  απαιτείται σε  όλες τις
περιπτώσεις να τηρούνται οι οριακές τιμές εκφρασμένες σαν βάρος των
απορριπτόμενων ουσιών ανά μονάδα του χαρακτηριστικού μεγέθους της
ρυπαντικής δραστηριότητας. Ταχτικές μετρήσεις στα απόβλητα και τα
εκπλύματα  της ΛΑΡΚΟ (στη πηγή δημιουργίας τους στον Παλαιό Παγώντα)
γίνονται επιτακτικές , ειδικά μετά από τις καταγγελίες που δημοσίευσε
η Ελευθεροτυπία  στις  17/9/2009.  Το δημοσίευμα της Ελευθεροτυπίας
βεβαίωνε  υψηλές συγκεντρώσεις  βαρέων μετάλλων στα λιμνάζοντα
απόβλητα της ΛΑΡΚΟ  πού προέρχονται από εκπλύματα καθώς  καθώς και
την ύπαρξη "όξινης απορροής» που επιταχύνει την έκπλυση  βαρέων
μετάλλων  .
Αναγκαία επίσης είναι και η εξέταση του ιζήματος στον πυθμένα του
ποταμού Κηρέα, αφού πολλές επικίνδυνες ουσίες είναι μη διαλυτές στο
νερό. Αυτές οι ουσίες προσκολλούνται σε  σωματίδια που
συμπαρασύρονται με τα εκπλύματα και τελικά συγκεντρώνονται  σαν
ιζήματα του πυθμένα του ποταμού.  Οι ρύποι που κατακάθονται σαν
ιζήματα είναι βλαβεροί για τους υδρόβιους οργανισμούς και μπορεί να
περάσουν μέσω της τροφικής αλυσίδας στα ψάρια, τα οστρακοειδή και
τελικά στον άνθρωπο. Ένα  συστηματικό πρόγραμμα παρακολούθησης των
υδάτων και ιζημάτων του ποταμού Κηρέως σε όλες τις  παραμέτρους  που
προβλέπει το Π.Δ. 51/2001 είναι αναγκαίο.  Πέρα από τις άλλες
επικίνδυνες ουσίες προτεραιότητας και τα παράγωγα τους (π.χ. αρσενικό,
χαλκός, ψευδάργυρος,  μόλυβδος, κλπ) θα πρέπει να ελεγχτούν και η
κατάσταση οξινισης, η οξυγόνωση του νερού, η κατάσταση των θρεπτικών
συστατικών, η αλατότητα, και οι επιπτώσεις στο φυτοπλαγκτόν, την
υδατική χλωρίδα, τα μακροασπόνδυλα και τα ψάρια.
Σε ορισμένες χώρες ελέγχεται και ο βαθμός ρύπανσης του εδάφους και η
επικινδυνότητα των στερεών αποβλήτων των  ορυχείων. Για παράδειγμα
στις ΗΠΑ  η μέγιστη αποδεκτή συγκέντρωση σε εκχύλισμα εδαφικού
δείγματος καθορίζεται στα 5 mg/l για το (ολικό) Χρώμιο. Η Ολλανδία
καθορίζει σαν οριακές τιμές για την ρύπανση του εδάφους τα 380  mg/kg
για το Χρώμιο και τα 210 mg/kg  για το Νικέλιο.
Η Υ.Α. Η.Π. 13588/725/2006 χαρακτηρίζει σαν επικίνδυνα απόβλητα τα
υπολείμματα από την φυσική επεξεργασία  ορυκτών  τα οποία περιέχουν
επικίνδυνες ουσίες και η Υ.Α. 8668/07 απαιτεί την ένταξη τους στον
Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων .  Ενώσεις του
εξασθενούς χρωμίου όπως και το  Νικέλιο με 4 ενώσεις του
περιλαμβάνονται στο κατάλογο επικίνδυνων ενώσεων της οδηγίας
67/548/ΕΟΚ(ΑΤΡ 30).
Πρόσφατα,  οδηγία της ΕΕ (2006/21/ΕΚ) που ενσωματώθηκε στο δίκαιο της
χώρας με την  Υ.Α. 39624/2209/Ε103/2009 απαιτεί ένα ολοκληρωμένο
σχέδιο διαχείρισης των αποβλήτων και εκπλυμάτων για τις εξορυκτικές
εταιρείες. Επίσης καθορίζει και τις προϋποθέσεις λειτουργίας των
εγκαταστάσεων αποβλήτων αυτών των εταιρειών. Συγκεκριμένα η Υ.Α.
39624/2209/Ε103/2009 (άρθρο 23) απαιτεί την κατάρτιση και υποβολή
στις αρμόδιες υπηρεσίες (ΥΠΕΚΑ, διεύθυνση περιβάλλοντος της
Περιφέρειας)  ενός σχεδίου διαχείρισης των εξορυκτικών αποβλήτων μέχρι
το  Σεπτέμβρη του 2011 και συμμόρφωση των εταιρειών στο νέο κανονισμό
μέχρι το Μάη του 2012. Το σχέδιο διαχείρισης  έχει σκοπό  την μείωση
στο ελάχιστο, την επεξεργασία, την αξιοποίηση και τη διάθεση των
εξορυκτικών αποβλήτων. Ανάμεσα στα άλλα περιλαμβάνει  τη λήψη των
αναγκαίων μέτρων για  να αποτραπεί η  επιδείνωση της υφιστάμενης
κατάστασης των υδάτων, με μείωση στο ελάχιστο της παραγωγής εκπλυμάτων
και της ρύπανσης των υδάτων καθώς και την συλλογή  και  υποβολή σε
επεξεργασία των εκπλυμάτων  και μολυσμένων υδάτων  (άρθρο 16&7).
Με βάση τα  παραπάνω στοιχεία που επιβεβαιώνουν την τοξικότητα των
αποβλήτων  πρέπει να εφαρμοστούν αυτά που προβλέπει η νομοθεσία και να
προστατευτεί η περιοχή πριν φτάσει στα στάδια των Μεσσαπίων.
Συγκεκριμένα :
-να θα υλοποιηθούν γρήγορα  οι εξαγγελίες της κ. Μπιρμπίλη στα  Ψαχνά
στις 16/9/2010 για σταματήσει το συντομότερο δυνατό η ρύπανση των
υδάτων του ποταμού Κηρέα.
- Να ενταχθούν τα στερεά και υγρά απόβλητα της ΛΑΡΚΟ στο πλαίσιο του
Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων  που προβλέπει η
Υ.Α. 8668/2007.
-   Να καταρτιστεί και να τεθεί άμεσα σε εφαρμογή,  το ολοκληρωμένο
σχέδιο διαχείρισης των αποβλήτων και εκπλυμάτων για την ΛΑΡΚΟ όπως
απαιτεί  η Υ.Α. 39624/2209/Ε103/2009 για τις εξορυκτικές εταιρείες.
-να επισπευσθεί από την Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων η εφαρμογή του
σχεδίου εποπτικής παρακολούθησης της οικολογικής, βιολογικής  και
χημικής  κατάστασης των νερών του ποταμού Κηρέα όπως απαιτούν ο
ν.3199/2003 και το Π.Δ.. 51/2007.
Σχετικά
Ελευθεροτυπία 18/7/10:  Ευθύνες για ρύπανση στη ΛΑΡΚΟ
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=184286
Έντυπη εφημερίδα «Βόρεια Εύβοια» φύλλο 121-Γενάρης-Φλεβάρης-2010
http://www.scribd.com/doc/28157604/ΒΟΡΕΙΑ-ΕΥΒΟΙΑ-121-ΓΕΝΑΡΗΣ-ΦΛΕΒΑΡΗΣ-2010
 kireas.org
Ιφιγενείας 3
Μαντούδι 34004
ΕΥΒΟΙΑ
Τηλ: 6944621086
Φαξ:2227022751
email: Kireas@kireas.org