Κώστας Γουρνάς:«Η μάχη ενός κρατούμενου είναι μεταξύ ζωής και θανάτου»

Συντάκτης:

Δημήτρης Κανελλόπουλος ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ 

Ο Κώστας Γουρνάς είναι κρατούμενος στις Φυλακές Κορυδαλλού. Είναι αυτός που μαζί με τον Νίκο Μαζιώτη και την Πόλα Ρούπα ανέλαβαν την πολιτική ευθύνη για τη δράση της οργάνωσης «Επαναστατικός Αγώνας». Είναι αυτός επίσης που έγραψε το βιβλίο «Η βαρύτητα στο ή» (Εκδόσεις των Συναδέλφων), ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα, σε τρεις χρόνους, για την Αθήνα του 2010 (λίγο μετά την τραγωδία της Marfin), το Βερολίνο του 2034 και το Βόλγκογκραντ του 2110.
Το διαβάζεις και ταξιδεύεις στον χρόνο...

 Και ταυτόχρονα αναζητάς στις σελίδες του ψήγματα από την πραγματικότητα, από το παρελθόν του ίδιου του Κώστα. «Ξέρεις, μικρό μου κοριτσάκι, ο πολιτικός χώρος στον οποίο ανήκω δεν είναι από εκείνους που σου εξασφαλίζουν μια νοικοκυρεμένη, ήσυχη ζωή μέχρι τα πενήντα, με σίγουρη δουλειά και δυο-τρία παιδιά να τρέχουν στα πόδια σου» λέει κάποια στιγμή ο Οδυσσέας, ένας από τους ήρωες του μυθιστορήματος.
Στον Κώστα επιβλήθηκε ποινή κάθειρξης 50 ετών και 6 μηνών για τα αδικήματα της συγκρότησης τρομοκρατικής οργάνωσης, απλής συνέργειας σε εκρήξεις κατά συρροήν, απλής συνέργειας σε τρεις απόπειρες ανθρωποκτονίας (στην επίθεση του «Επαναστατικού Αγώνα» κατά των ΜΑΤ στο υπουργείο Πολιτισμού τον Ιανουάριο του 2009), απλής συνέργειας σε διακεκριμένη φθορά ξένης περιουσίας, προμήθειας και κατοχής όπλων και εκρηκτικών και χρήσης πλαστού εγγράφου. Μέσα από τη φυλακή μίλησε στην «Εφ.Συν.» για την ηθική και την επανάσταση, όπως αξίζουν να είναι.
● Λένε πως έξω δεν προλαβαίνεις τον χρόνο και στη φυλακή ο χρόνος σε σκοτώνει, δεν περνάει με τίποτε. Ισχύει;
Σίγουρα αυτό είναι μια γενική αλήθεια, ωστόσο εμπεριέχει και μια μερικότητα. Στο παράλληλο σύμπαν της φυλακής υπάρχει διαφορά φάσης με τη ζωή στην κοινωνία. Υπάρχει και εκτεταμένη διαστολή του χρόνου, αν θες, για να πάμε και στα ζητήματα με τα οποία ασχολείται το βιβλίο μου. Η καθημερινότητα μέσα στα τείχη της αιχμαλωσίας είναι μια διαρκής διαμάχη του κρατούμενου με τον χρόνο, που για έναν παράξενο λόγο έχει στρατευτεί με το στρατόπεδο των ανθρωποφυλάκων.
● Ποιο είναι το στοίχημα επομένως για τον κρατούμενο;
Να κάνει το παν ώστε να αξιοποιεί αυτή τη συνθήκη για να την αντιστρέφει, να χρησιμοποιεί αυτόν τον άπλετο χρόνο για να βελτιώνει πτυχές του εαυτού του.
● Προκειμένου να... σωφρονιστεί;
Εδώ δεν μιλώ, προφανώς, για σωφρονισμό. Τέτοιο πράγμα δεν τίθεται καν στις ελληνικές φυλακές, ακόμα και για όσους το επιθυμούν. Μπορεί να ακούγεται κοινότοπο, αλλά η μάχη που δίνει ένας κρατούμενος είναι αυτή μεταξύ της ζωής και του θανάτου. Γιατί η φυλακή είναι κατά πολλές έννοιες ένας αργός θάνατος.
● Η στέρηση της ελευθερίας μπορεί να αλλάξει τις πολιτικές απόψεις κάποιου;
Στη δική μου περίπτωση, κατηγορηματικά όχι. Αλλωστε, δεν πρέπει να λησμονούμε το γεγονός ότι μια δημόσια τοποθέτηση ως προς το αντίθετο ισοδυναμεί με δήλωση μετανοίας. Πράγμα το οποίο σήμερα τίθεται και ως προαπαιτούμενο για να μου δοθεί η τακτική άδεια την οποία δικαιούμαι έχοντας συμπληρώσει το 1/5 της ποινής μου. Η πραγματικότητα, ωστόσο, έχει καταδείξει ότι κάποιοι άνθρωποι, για διάφορους λόγους, είτε μετάνιωσαν είτε αποκήρυξαν τη δράση και τις ιδέες τους με δραματικές συνέπειες για το κίνημα και φυσικά τους ίδιους.
● Σε αλλάζει η φυλακή;
Ναι. Εχεις άπειρες ώρες να σκεφτείς πόσες βλακείες έχεις κάνει κι αλίμονο σ’ εκείνους που συνεχίζουν να πιστεύουν στην απόλυτη ορθότητα των επιλογών τους. Αν ο καθένας επέμενε να μην αναγνωρίζει τα λάθη του, οι άνθρωποι ακόμα θα έτρωγαν καρπούς. Ωστόσο, είναι άλλο πράγμα το δίκιο του αγώνα, που είναι κάτι το αδιαπραγμάτευτο, κι άλλο ο αναστοχασμός ο οποίος βελτιώνει και εξελίσσει τον άνθρωπο.
● Ο όρος «πολιτικός κρατούμενος» έχει διαφορετική μετάφραση τόσο ανάλογα με τις εποχές όσο και ανάλογα με τον κόσμο και πώς τον αντιλαμβάνεται ο καθένας. Είσαι, νιώθεις, πολιτικός κρατούμενος;
Πολιτικός κρατούμενος είναι εκείνος που φυλακίζεται από το καθεστώς λόγω της συνειδητής πολιτικής δράσης για την ανατροπή του. Είναι ένας «χρωματισμένος» ιστορικά όρος που προσδιορίζει όσους αγωνίστηκαν για τα ιδανικά της ελευθερίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της αταξικής κοινωνίας και βρίσκονται πια αιχμάλωτοι. Αυτόν τον όρο, όσοι βρισκόμαστε σε αιχμαλωσία για την πολιτική μας δράση που είχε όλα αυτά τα επαναστατικά χαρακτηριστικά, τον διεκδικούμε άοκνα και με πάθος.
● Πόση είναι η απόσταση από τη θεωρία ώς την πράξη;
Αυτή είναι μια κλασική διερώτηση, η οποία τις περισσότερες φορές χρησιμοποιείται ως παγίδα. Καταδεικνύοντας με ισχνά επιχειρήματα πως, επειδή, ας πούμε, πίνει κάποιος Κόκα Κόλα άρα δεν γίνεται να απαλλαγεί από τον καταναλωτικό τρόπο ζωής και άρα δεν μπορεί να μιλάει για επανάσταση.
Σίγουρα αυτό που ονομάζουμε επαναστατική ιδεολογία ή θεωρία δεν μπορεί να ιδωθεί ως δεκάλογος των χριστιανών. Θεωρία είναι μια ιστορικά κατατεθειμένη επεξεργασία γεγονότων, βιωμάτων, μια φιλοσοφία του ιστορικού προτσές, η οποία διαρκώς ανανεώνεται.
Ενα χρήσιμο εφόδιο για το μυαλό και για μια διαδικασία διαρκούς αναζήτησης, αναστοχασμού και αυτοεξέλιξης.
Οι συμβάσεις στις οποίες όλοι υπόκεινται στη ζωή δεν μπορούν να είναι το μέτρο της επαναστατικότητας ή το άλλοθι για τη θεωρητική υπερίσχυση του καπιταλισμού. Το ζήτημα είναι αυτές οι συμβάσεις να υπερβαίνονται καθημερινά και να αντισταθμίζονται από την ενασχόληση με την προώθηση του αγώνα για την ανατροπή του καπιταλισμού και του κράτους.
● Πώς την ορίζεις εσύ την «παρανομία»;
Με τον όρο «παρανομία» έχουμε συνηθίσει να χαρακτηρίζουμε τη συνθήκη κατά την οποία κάποιος αγωνιστής βρίσκεται υπό την καταδίωξη των αρχών. Εγώ προσωπικά δεν έχω βρεθεί σε μια τέτοια κατάσταση, οι αρχές να με κυνηγάνε γνωρίζοντας για τη δράση μου. Η δική μου ζωή υπήρξε εξόχως συμβατική, με τη διαφορά ότι είχα μία παράλληλη σ’ αυτήν «παράνομη» δραστηριότητα.
● Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να περάσεις στην «παρανομία»;
Επί της ουσίας, αν θέλουμε να μιλήσουμε για την ίδια την επιλογή του ένοπλου αγώνα, θα πρέπει να είναι σε όλους γνωστό ότι δεν πρόκειται για μια εύκολη υπόθεση. Οι ιστορίες των ανθρώπων που συνελήφθησαν, που σκοτώθηκαν, που τραυματίστηκαν, που φυλακίστηκαν δίπλα μου το μαρτυρούν εύλογα. Είναι, ωστόσο, τόσο συναρπαστικά ουσιαστική, που αξίζει το όποιο κόστος.
● Ο «Επαναστατικός Αγώνας» τελικά είναι στην πλευρά των νικητών ή των ηττημένων;
Ο «Επαναστατικός Αγώνας» σίγουρα δεν είναι από την πλευρά των ηττημένων. Κι αυτό, γιατί η πλευρά των αγωνιζόμενων ανθρώπων έχει πάντα το ηθικό πλεονέκτημα που υπερβαίνει τη σχετικότητα των εννοιών της νίκης και της ήττας. Είναι ένας δίκαιος αγώνας απέναντι σε ένα ιστορικά καταδικασμένο σε ήττα σύστημα.
● Νιώθεις την κοινωνία να είναι, εν πολλοίς, φιλικά διακείμενη σε οργανώσεις όπως ο «Επαναστατικός Αγώνας»;
Η κοινωνία πάντα ήταν ο αυστηρός κριτής όλων των πολιτικών προτάσεων. Γι’ αυτό και αποτελούσε πάντοτε το πεδίο πάνω στο οποίο εξαπλώνεται η προπαγάνδα του κρατικού μηχανισμού έτσι ώστε να χειραγωγηθεί. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν διατηρεί στο διηνεκές τα δικά της αυτόκλητα κριτήρια που εκπορεύονται από μια υποφώσκουσα λαϊκή σοφία ή μια κατακτημένη παράδοση στα χρόνια. Ετσι συμβαίνει και με τις ένοπλες οργανώσεις.
Από την ύπαρξη και μόνο τόσο πολλών οργανώσεων εδώ και τέσσερις δεκαετίες αντιλαμβάνεται κάνεις ότι η νομιμοποίησή τους από την κοινωνία είναι συντριπτικά υπαρκτή. Σε αντίθετη περίπτωση, ο χώρος αυτός θα είχε παρακμάσει όπως ακριβώς συνέβη σε άλλες χώρες.
● Περίμενες περισσότερα από την κυβέρνηση της Αριστεράς, από τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία; Μήπως τελικά η Αριστερά είναι μια ουτοπία, πολύ περισσότερο η Αριστερά στην εξουσία;
Στο πολιτικό σκηνικό που διαμορφώθηκε μετά το ξέσπασμα της μεγάλης καπιταλιστικής κρίσης στην Ελλάδα, πολλά πράγματα έγιναν πολυσύνθετα και άλλα πολύ πιο απλά. Εκείνο που έγινε τόσο απλό για να το καταλαβαίνει και ο πιο πολιτικά αδαής είναι ότι δεν υπάρχει αστικός εναλλακτικός τρόπος διακυβέρνησης πέραν της εφαρμογής μνημονίων.
Και φυσικά ούτε Ευρωπαϊκή Ενωση δίχως κυρίαρχη την πολιτική της ακραίας λιτότητας. Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ένα αριστερό κόμμα, το οποίο είχε όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά από την πολιτική του φύση που θα το οδηγούσαν στην υποταγή και την υπογραφή μνημονίου.
Πράγμα που τελικά έκανε, με τον χειρότερο μάλιστα τρόπο εξαπάτησης του λαού. Ενα γεγονός που θα πληρώσει βέβαια μεσοπρόθεσμα όταν θα ξεφουσκώσει με πάταγο, έχοντας χάσει κάθε κοινωνική νομιμοποίηση. Και η τιμωρία του θα είναι τόσο επιδεικτικά αναντίστοιχη σε σχέση με όσα έχει κάνει το παλιό δικομματικό σύστημα, αλλά παντελώς δίκαιη με βάση το θυμικό που ενέπνευσε στον κόσμο.
● Πώς βλέπει το μέλλον ένα φυλακισμένο μέλος του «Επαναστατικού Αγώνα»;
Ενας άνθρωπος που δεν κάνει όνειρα σβήνει, χάνεται. Ομως η διαμορφωθείσα πραγματικότητα στην Ελλάδα και τον κόσμο δεν αφήνει και πολλά παράθυρα στον ήλιο. Η οικονομική ελίτ και το πολιτικό προσωπικό της χώρας, αλλά βεβαίως και το ευρωπαϊκό διευθυντήριο με το νεοφιλελεύθερο υπερατλαντικό του αδερφάκι, φρόντισαν να εξασφαλίσουν την απόλυτη καταστροφή για πολλές δεκαετίες ακόμα.
Επιπλέον, η παγκόσμια κρίση, και η αναδιάταξη των γεωστρατηγικών συσχετισμών που έφερε, προμηνύει βίαιες ανακατατάξεις, ειδικά στην περιοχή της ΝΑ Μεσογείου. Ακόμη κι ένας πόλεμος δεν μπορεί να φαντάζει πια μακρινό σενάριο για τον τόπο που ζούμε.
● Και στο εσωτερικό μας τι προβλέπεις;
Η πίεση που έχει ασκηθεί σ’ αυτόν τον λαό για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα δεν είναι δυνατό να μην αποφέρει κάποια στιγμή εξαιρετικά βίαια κοινωνικά γεγονότα. Το ζήτημα είναι, πλέον, προς ποια κατεύθυνση θα εκτονωθεί όλη αυτή η συσσώρευση.
«Το βιβλίο επιχειρεί να γειώσει το επαναστατικό υποκείμενο με την κοινωνική πραγματικότητα»
● Γιατί μυθιστόρημα, έστω και πολιτικό, και όχι ένα βιβλίο με πολιτικά κείμενα και αναλύσεις όπως θα ήταν το αναμενόμενο;

Η «Βαρύτητα στο ή» είναι ένα έργο πολύπλοκο, με πολλαπλή στοχοθεσία και διαφορετικές απευθύνσεις, τόσο μέσα στους κινηματικούς χώρους όσο και στην κοινωνία. Ενα από τα θέματα που πραγματεύεται το βιβλίο είναι αυτό της μονοδιάστατης αντίληψης, των αγκυλώσεων με τις οποίες πολλοί άνθρωποι πορεύονται στη ζωή, στον αγώνα. Ως παρεπόμενο, λοιπόν, της κριτικής σε μια τέτοια αντίληψη, η φόρμα αυτή του μυθιστορήματος αποτέλεσε έναν πειραματισμό. Υπήρξε ακόμη και το ιδανικό περιβάλλον μέσα στο οποίο μπόρεσα να αποτυπώσω ιδέες, αναλύσεις, αλλά και συναισθήματα έτσι ώστε να προσδώσω στην ολότητά του το περιεχόμενο του αγώνα ενάντια στην καταπίεση, μέσα από το διαφορετικό προφίλ των ηρώων του.
Το βιβλίο επιχειρεί να γειώσει το επαναστατικό υποκείμενο με την κοινωνική πραγματικότητα, να απομυθοποιήσει τις υπερβολές του αγώνα, διατηρώντας παράλληλα την ακαταμάχητη αίγλη των αγωνιστών. Και ακριβώς αυτό το αποτέλεσμα δεν θα μπορούσε να παραχθεί μέσα από ένα κλασικό πολιτικό κείμενο.
● Πόση πραγματικότητα εμπεριέχεται στις σελίδες του;
Η πραγματικότητα είναι μια έννοια η οποία περιέχει κι αυτή κάποια σχετικότητα, όπως και ο χρόνος. Η «Βαρύτητα στο ή» δεν είναι μια αυτοβιογραφία. Ούτε και θα μπορούσε να είναι, καθώς από τα ζητήματα που πραγματεύεται μπορεί κανείς να διακρίνει πως ο «πατέρας» της δεν θα διεκδικούσε ποτέ μια τέτοια προβολή.
● Είναι μυθοπλασία;
Το βιβλίο είναι από την αρχή μέχρι το τέλος μια μυθοπλασία. Νέοι άνθρωποι ή και μεγαλύτεροι, που με τις ιδιαιτερότητές τους μοχθούν για ένα καλύτερο αύριο. Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία στο σώμα του εφάμιλλα ή και αυτούσια από βιώματά μου. Βιώματα τα οποία έχουν χαράξει τη δική μου ζωή, όχι ως αντικειμενικές παραστάσεις, αλλά ως ψυχοσυναισθηματικές καταστάσεις, και φτάνουν τώρα μέσα από ένα σπονδυλωτό μοτίβο πλοκής να ντύνουν τους ήρωές μου.
● Στο βιβλίο πλέκεις τον έρωτα με την επανάσταση. Το ένα δεν δρα ανασταλτικά στο άλλο;
Εδώ θα πρέπει να ξεκαθαρίσω κάτι. Η «Βαρύτητα στο ή» δεν διεκδικεί να αποστάξει κάποια νέα καινοφανή θεωρία για την εξέλιξη του αγώνα ενάντια στην παγκόσμια τάξη. Πολύ περισσότερο, δεν αποσκοπεί στο να εισαγάγει περίπλοκα μορφώματα που ξεφεύγουν από τις παραδοσιακές μεθόδους δράσης του κινήματος.
Εδώ έχουμε να κάνουμε με τις καθημερινές πραγματικότητες ανθρώπων που γεύονται τη ζωή και παλεύουν το σύστημα. Σίγουρα ο έρωτας είναι μια ακραία συνθήκη που μπορεί να λειτουργήσει αποσταθεροποιητικά στη ζωή των ανθρώπων. Για τους αγωνιστές μπορεί να εμφανίζεται και ως βαρίδι, αλλά και ως κίνητρο.
Για τους ήρωες του βιβλίου πάντως, και ειδικά για εκείνους που τόλμησαν να αφεθούν με πάθος σ’ αυτήν την αρχέγονη δύναμη, ο έρωτας τους χάρισε περισσότερη σοφία και την αίσθηση του μέτρου, ακόμα και στο πλαίσιο του αγώνα τους.