Βραβεύτηκε η Γιάννα Μπουλουγούρη -Κορέλη

Το 2017 το υπουργείο Πολιτισμού κήρυξε και επίσημα τη χρονιά, ως "Έτος Νίκου Καζαντζάκη".
Η Διεθνής Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών και Καλλιτεχνών και η Διεθνής Ακαδημία Γραμμάτων και Τεχνών "Θεά Αθηνά" προκήρυξαν Παγκόσμιο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό εις μνήμην των εξήντα χρόνων από το θάνατο του συγγραφέα, πεζογράφου, λογοτέχνη, μυθιστοριογράφου, δημοσιογράφου, πολιτικού, μουσικού, θεατρικού συγγραφέα, ποιητή ή και φιλοσόφου Νίκου Καζαντζάκη (1883-1957). Ο Διαγωνισμός περιελάμβανε τα κάτωθι είδη: Ποίημα, Δοκίμιο, διήγημα, μουσικό στίχο, Φωτογραφία, Ζωγραφική και όποια αναφορά σχετική με τον Καζαντζάκη, σε ένα ξανακοίταγμα και μια αναμόχλευση της φοβερής αυτής Καζαντζάκειας ιστορίας από τους νεοέλληνες λογοτέχνες, καλλιτέχνες και ποιητές. Μια συνεισφορά και κατάθεση μετά από 60 χρόνια για τους επόμενους μελετητές, και για την πνευματική ανέλιξη των συνελλήνων, απανταχού της Γης και όχι μόνον, αφού ο Καζαντζάκης είναι ο πιο μεταφρασμένος και ο πιο πολυδιαβασμένος Έλληνας συγγραφέας! Το έργο του έχει μεταφραστεί σε 80 και πλέον γλώσσες! Εδώ και 5 χρόνια είμαι μέλος της Διεθνούς αυτής Ένωσης Ελλήνων λογοτεχνών και καλλιτεχνών και έλαβα μέρος σ'αυτόν το Διαγωνισμό από ψυχικό ερέθισμα, με ένα Δοκίμιό μου, επειδή με τον Καζαντζάκη είχα μια ιδιαίτερη σχέση και βίωμα! Το Δοκίμιο αυτό, απέσπασε το Α' ΒΡΑΒΕΙΟ! Το Σάββατο 18 Μαρτίου 2017, στο Πνευματικό Κέντρο Αθήνας, έλαβε χώρα μια θαυμάσια τελετή-γιορτή, αφιερωμένη στον Καζαντζάκη, παρουσία πολλών επισήμων και ανθρώπων των Γραμμάτων και των τεχνών, όπου ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα του Διαγωνισμού και βραβεύτηκαν οι διακριθέντες από τους συμμετέχοντες, που ήταν πολλοί, που προσέτρεξαν, περί τους 200! Η Κριτική Επιτροπή ήταν 5μελής, από Πανεπιστημιακούς Καθηγητές! Η ΔΕΕΛ θα εκδώσει έναν τόμο με όλες αυτές τις καταθέσεις περί τον Καζαντζάκη, για τις βιβλιοθήκες και για τους επόμενους μελετητές!

   

    Ακολουθεί το δοκίμιο μου, το οποίο θέτω  στη διάθεση των ενδιαφερομένων αναγνωστών.

                         Ο ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ                        

Θεωρώ τιμή μου, που κλήθηκα, ως μέλος του Πνευματικού μας αυτού Σωματείου, της ΔΕΕΛ, να συνεισφέρω σε μια αναμόχλευση και ένα ξανακοίταγμα αυτής της φοβερής Ιστορίας  γύρω από το Νίκο Καζαντζάκη. Θεωρώ την προσπάθεια αυτή, απ’ όσους  προσέτρεξαν, ως Μνημόσυνό του, ημών των νεωτέρων Ελλήνων και εραστών της Λογοτεχνίας!

    Τι να προσθέσει κανείς μετά από μισό και πλέον αιώνα από το τέλος της Καζαντζάκειας  διαδρομής και πορείας, έχουν περάσει 57 χρόνια από τότε. Όλα έχουν ειπωθεί, έχουν φωτιστεί και το Μουσείο Καζαντζάκη στο Ηράκλειο , επιτελεί σπουδαίο έργο  διατήρησης της Μνήμης και προβολής του βίου και του έργου του Νίκου Καζαντζάκη. Άλλωστε ο Καζαντζάκης είναι ο πιο πολυδιαβασμένος και από τους περισσότερο μεταφρασμένους, παγκοσμίως, Έλληνες λογοτέχνες με τεράστια διεθνή αναγνώριση, αναμφισβήτητα!

    Μια ψυχολόγος- ψυχοθεραπεύτρια, σύζυγος και μάνα, προερχόμενη από γενιά με πλούσια δράση και παράδοση και αγάπη για τα γράμματα και τις επιστήμες, την έρευνα, την καλλιτεχνία σ’ όλα τα επίπεδα και βαθειά θρησκευόμενη, αφού στους κόλπους της είχε ιερείς και μοναχούς, μπορεί, θαρρώ,  και δικαιούται να προσεγγίσει το θέμα και να καταθέσει στη σημερινή κοινή Πνευματική μας αυτή Τράπεζα τη δική της μαρτυρία- μονόλογο από την εντρύφησή της με το έργο αλλά και τα γραφόμενα για τον άνθρωπο Καζαντζάκη!

    Προσωπικά δε δέχομαι εύκολα το μύθο των ‘Μεγάλων συγγραφέων’. Εξετάζω πρώτα το βιογραφικό τους , την  προσωπική τους ζωή και πορεία και μετά κρίνω!  Για να κρίνεις ένα συγγραφέα, πρέπει πρώτα να τον έχεις διαβάσει, μελετήσει. Δεύτερον να έχεις μυαλό και τρίτον να έχεις δεκτικότητα, κεραίες, που λέμε, να έχεις ευαισθησία και να διαθέτεις κριτήριο!

    Γνωρίζω το Νίκο Καζαντζάκη από τα Γυμνασιακά μου χρόνια, από τα ακούσματά μου γι αυτόν, από την Τηλεόραση με το ‘Χριστός ξανασταυρώνεται’,  που έχω διαβάσει το βιβλίο αυτό τρεις φορές και  σε διαφορετικές ηλικίες, όπως και τον  ‘Τελευταίο πειρασμό’, είδα και τη σχετική ταινία μαζί με την εμπειρία του τόσου θορύβου, που δημιουργήθηκε τότε. Επίσης  το ‘Καπετάν Μιχάλης’, ‘Αναφορά στο Γκρέκο’,  ‘Αδελφοφάδες,’ ‘Ζορμπάς’, Το ‘Φτωχούλη του Θεού’ και την ‘Ασκητική',  που τόσο με συγκλόνισε!

    Είχα το προνόμιο, να ταξιδέψω στα μέρη, που ταξίδεψε κι ο Καζαντζάκης, σε όλα, εκτός από την Κίνα. Στην Ασίζη κατάλαβα, πως εμπνεύστηκε κι έγραψε για τον  άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης!  Κατάλαβα,  ότι ο πατέρας μου, που δεν είχε διαβάσει Καζαντζάκη, έφερε το ίδιο πνεύμα και ψυχοσύνθεση, όπως διαπίστωσα εκ των υστέρων,  και  μου  την  μετέδωσε τη συμπάθεια  αυτή,  που έτρεφε για τον Καζαντζάκη, δε γνωρίζω από πού την είχε αυτή τη γνώμη και γιατί!  Τότε ήμουν μαθήτρια, ανυποψίαστη και δε ρωτούσα, όπως τώρα ! Αν ζούσε σήμερα ο πατέρας μου θα ήταν  98 ετών! Σήμερα θα τον ρωτούσα για πολλά!

     Όλοι έχουμε μείνει στον αφορισμένο Καζαντζάκη! Εμένα, όμως, ο Νίκος Καζαντζάκης, βρίσκεται στο δικό μου μικρό Πάνθεον των πολύ Μεγάλων! Η Γλώσσα και το ύφος του είναι για μένα μοναδικά! Τον απασχόλησε πολύ και πρόσεξε το θέμα της Γλώσσας! Όταν συγκλονίζομαι  από κάτι, αρχίζω την έρευνα! Με προβλημάτισε ο αφορισμός του! Ένα πελώριο ΓΙΑΤΙ υψώθηκε μέσα μου! Γιατί πολεμήθηκε τόσο από το Πολιτικό , όσο και από το Εκκλησιαστικό κατεστημένο στα πρώτα  μετακατοχικά χρόνια  και την Εποχή μετά τον Εμφύλιο;

   Η  Πολιτεία με τις επεμβάσεις της πέτυχε, να μην του απονεμηθεί το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, για το οποίο  ήταν  ο επικρατέστερος υποψήφιος. Προτάθηκε τρείς φορές και μάλιστα από διαφορετικές πλευρές για το Νόμπελ, αλλά κάθε φορά, εμποδιζόταν η απονομή,  με διάφορες μεθοδεύσεις, από την Ελληνική Πολιτεία! Από δε την Εκκλησία δέχθηκε σκληρή κι ανηλεή επίθεση για την ‘Ασκητική’, τον ‘Τελευταίο Πειρασμό’, ‘Τον Καπετάν Μιχάλη’, το ‘Χριστός  ξανασταυρώνεται’!  Απειλήθηκε με αφορισμό! Οι Πιστοί κλήθηκαν να μη διαβάζουν τα βιβλία του και με φτηνές δικαιολογίες δεν επέτρεψαν μετά το θάνατό του,  να τοποθετηθεί η σορός του σε ναό της Αθήνας  για  Λαϊκό  Προσκύνημα! Σκληρή η επίθεση και από το Βατικανό! Ο ‘Τελευταίος Πειρασμός’ γράφτηκε  στον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων.  

Κατάλαβα τότε, γιατί τον θαύμαζε ο πατέρας μου!   Ήταν  κι ο πατέρας μου ένας διωκόμενος του  Εμφυλίου! Όμως άνθρωπος της Εποχής του  ο Καζαντζάκης , μιας Εποχής τόσο ρευστής σ’ όλα τα επίπεδα, πολιτικό- οικονομικό-πολιτιστικό με επέκταση αποικιών, εργατικές επαναστάσεις  και μεγάλη προσπάθεια για πολιτική αλλά και πολιτιστική αναγέννηση! Ταξιδεύει, μελετάει, αγωνίζεται ψυχικά αναζητώντας και ανησυχώντας! Δεν καταλήγει πουθενά!  Σκοπός του, άραγε, ν’ αγωνιστεί, ή δε μπορούσε να υπερβεί τον εαυτόν του; Αναρωτιόμουν συχνά. Προσπαθούσε, εναγωνίως, να ταιριάξει ένα σύστημα ιδεολογικό,  που να ικανοποιεί το μυαλό του και να βολέψει, επιτέλους τη ψυχή του. Περπάτησε σ’ αναμμένα κάρβουνα, που λένε, σ’ όλων των ειδών τα φιλοσοφικά και υλιστικά δόγματα. Ανέβαινε, ανέβαινε,  ήθελε νάναι  λεύτερος απ’ όλα!  Ήταν αριστερός;  Δε μπόρεσαν όμως να του επισείσουν τον κόκκινο μανδύα του Κομμουνισμού, αν και αριστέριζε. Βρήκαν την πανάρχαια λύση του ‘Άθεου’. Άθεος ο Καζαντζάκης; Όλο με τη Θρησκεία είχε να κάνει και το Ιερό Χρέος μας! Σκουριασμένα τα όπλα τους! Τα ίδια, που μεταχειρίστηκαν και πριν 100 χρόνια απ’ αυτόν κατά του πολύ πνευματώδους, σημαντικότατου λογοτέχνη μας,  Εμ. Ροίδη  και της μεγάλης προσωπικότητας, του κορυφαίου νεοέλληνα και φιλοσόφου,  διδασκάλου του Γένους μας και πολιτικού, Θεόφιλου Καϊρη!  

     Ο Καζαντζάκης σαρκώνει την Υπαρξιακή  Αγωνία, που καταλαμβάνει κάθε σκεπτόμενο  άνθρωπο, με πάνω από το μέσο όρο ευφυΐα! Αλλά και ο μέσος άνθρωπος ακόμη, κάπου στη μέση ηλικία,  αρχίζει μια εσωστρεφή, υπαρξιακή αναζήτηση! Μέσα σε μια τρομοκρατημένη, μετεμφυλιοπόλεμη  Ελλάδα, διαγουμισμένη από τις σκοτεινές δυνάμεις ενός εφιαλτικού κλίματος,  δεν του συγχώρεσαν,  το ότι ξέφυγε απ’ το κοπάδι. Ως στοχαζόμενος,  πέρασε στην αντίπερα  όχθη. Δεν ελεγχόταν πλέον.  Κατάλαβα τη λυσσαλέα επίθεση!   Μου θυμίζει το βιβλίο του Τσέχωφ, ‘ ο Γλάρος Ιωνάθαν’,  η υπόθεση αυτή.

     Κατάλαβα,  ότι φέρω  κι εγώ μέσα μου τα Καζαντζάκεια  αποφθέγματα, που φυλάω, άλλωστε,  σαν μαργαριτάρια:  ‘Το πρώτο σου χρέος, εκτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα, είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους Προγόνους, το δεύτερο, να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους. Το τρίτο σου χρέος, να παραδώσεις  στους γιους  και θυγατέρες  τη μεγάλη εντολή,  να σε ξεπεράσουν’.

     ‘Ο κάθε άνθρωπος έχει ένα κύκλο δικό του από πράγματα, από δένδρα, ζώα, ανθρώπους, ιδέες και τον κύκλο τούτο έχει χρέος αυτός να σώσει. Αυτός, κανένας άλλος, αν δεν τον σώσει, δε μπορεί να σωθεί!  Είναι οι Άθλοι οι δικοί του, που έχει Χρέος να τελέψει, προτού  πεθάνει!’      Αυτά τα δύο συγκλονιστικά, για μένα,  πόσο με εκφράζουν!  Αυτά κάναμε στην οικογένειά μου και αυτά συνεχίζω να κάνω!

  Στην Πορεία μου και την εντρύφησή μου με τον Καζαντζάκειο χάρτη, πρόσεξα, ότι μια Χανιώτισσα δημοσιογράφος,  η Ελένη Κατσουλάκη, είχε κάνει μια έρευνα το 1972 και διαπίστωσε,  ότι ο Νίκος Καζαντζάκης  δεν είχε αφοριστεί! Τα στοιχεία της ακλόνητα! Η αλήθεια λοιπόν ήταν διαφορετική.  Όχι πως δεν προσπάθησε το Ιερατείο της Εποχής του, να εξοντώσει την ‘απειλητική σκέψη’ του ‘Τελευταίου Πειρασμού’ ή και να εξοστρακίσει το Δημιουργό της,  αλλά τύχη αγαθή  τόθελε στο θρόνο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, να βρεθεί ένας άνθρωπος, φωτισμένος, ο Αθηναγόρας,  που εκτιμούσε το έργο του Καζαντζάκη και κοσμούσε τη βιβλιοθήκη του Πατριαρχείου με όλα του τα έργα. Για να είναι έγκυρος ο Αφορισμός, έπρεπε να τεθεί η υπογραφή του Αθηναγόρα.  Οργισμένος,  έριξε το έντυπο στο συρτάρι του. Δεν υπέγραψε ποτέ. Την αλήθεια για την υπόθεση του αφορισμού την γνώριζαν λίγοι ανώτεροι κληρικοί. Τη φύλαξαν και την έκρυψαν ευλαβικά ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Την ημέρα της κηδείας του Καζαντζάκη, η Ακαδημία των Αθηνών, που έπρεπε να φέρει το πένθος, σιωπά εκκωφαντικά!  Έξω ο Καζαντζάκης, έξω ο Σικελιανός, οι δύο επιβλητικές μορφές των Γραμμάτων  χωρίς το Ακαδημαϊκό  Έμβλημα! Είναι ν’ απορεί κανείς με πίκρα, αλλά και οργή!  Έμεινε του Καζαντζάκη: ‘Με καταραστήκατε  Άγιοι Ιερείς!  Εγώ σας δίνω την ευχή μου! Ελπίζω η συνείδησή σας, νάναι καθαρή σαν τη δική μου και νάσαστε  ηθικοί και θρησκευτικοί,  όπως εγώ!’

   Το μοναδικό του Διεθνές Βραβείο  Ειρήνης του απονέμεται το 1956. Το ΒΒC ζητάει συνέντευξη για το βιβλίο του ‘Αγγλία’. Ο Καζαντζάκης αρνείται πεισματικά,  ως διαμαρτυρία ενάντια στις βιαιότητες των Άγγλων στη  μαρτυρική Κύπρο.  Η τελετή απονομής έλαβε χώρα στη Βιέννη από το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης. Μεγάλη τιμή για την Ελλάδα, αλλά η Ελληνική Πρεσβεία έλαμψε δια της απουσίας της! Ο Καζαντζάκης είπε: ‘Η Τιμή ανήκει στην Κρήτη’,  την ιδιαίτερή του πατρίδα. Την επόμενη χρονιά  πεθαίνει, στα 74 του χρόνια,  άρρωστος  από το τελευταίο του ταξίδι στην Κίνα,  προσβεβλημένος από την Ασιατική γρίπη  και από μόλυνση και κακοφόρμιση του εμβολίου του,  αφού γύρισε  στην Ευρώπη!

    Όπως προανέφερα,  η Χανιώτισσα Ελένη Κατσουλάκη  έγραψε την αλήθεια για τον Καζαντζάκη και τον αφορισμό του, αλλά  ουδείς ενδιαφέρθηκε  να την  δημοσιεύσει. Έδειξαν προθυμία  μάλλον για το αντίθετο,  πώς να την αποκρύψουν. Η ίδια το 2003 δημοσίευσε την ιστορία αυτή   στο  περιοδικό του Παντείου.  Μια ιστορία,   που προσπαθούσε να γνωστοποιήσει για 30 ολόκληρα  χρόνια και δεν την άφηναν. Το 1954 άρχισε για τον Καζαντζάκη  ένας πρωτόγονος  ‘Μακαρθισμός’  για μισό αιώνα. Εκείνος, όμως τίμησε και εξύψωσε την Ελλάδα,  τη χώρα του, και χαλύβδωσε την Παγκόσμια Λογοτεχνία.  Έτσι θα παραμείνει ο Νίκος Καζαντζάκης  στους μελετητές.

Μέχρι σήμερα,  μόνον δύο  αμφισβήτησαν τον Καζαντζάκη και το έργο του!  Ο πρώτος είναι ο Πανεπιστημιακός καθηγητής, φιλόσοφος, συγγραφέας, ποιητής και μεταφραστής Δημήτρης Λιαντίνης,  που από έδρας  μίλησε  για τον Καζαντζάκη!  Παραδεχόταν τη μεγάλη μόρφωση του Καζαντζάκη,  αφού γνώριζε τους  Αρχαίους, τους  κλασσικούς  πολιτισμούς τους  διάφορους,  άλλους  πολιτισμούς, το Βούδα, την Ευρωπαϊκή  αναγέννηση, το Μεσαίωνα, το Μουσουλμανισμό, το Μωάμεθ,  τις Ιστορικές Θρησκείες, επηρεάστηκε από την επανάσταση των Μπολσεβίκων στη Ρωσία,  πήγε εκεί, γνώρισε τον Γκόρκυ, γνώριζε  τους συντρόφους του Λένιν,  γνώριζε πολλές γλώσσες, τον  Ευρωπαϊκό στοχασμό  και την  Ευρωπαϊκή τέχνη, και είχε επηρεαστεί βαθειά από το Νίτσε και το Μπερξόν!  Παρότρυνε τους σπουδαστές του να διαβάζουν τον Καζαντζάκη!  Όμως επέμενε, ότι ο Καζαντζάκης  δεν έφερε τίποτα δικό του, ατόφιο, νέο,  ακόμα  κι αν πιάσουμε την Παγκόσμια Λογοτεχνία, τίποτα δε θα βρούμε, που να  μαρτυρά  κάτι  νέο  από τον Καζαντζάκη!  Ήταν ένας μιμητής και επεξεργαστής παλιών ιδεών! Έφερε ιδέες από ξένους πολιτισμούς, έξω από τον Ελληνικό χώρο! Παραδεχόταν, όμως,  ότιπάλεψε με όλα τα μεγάλα προβλήματα του Κόσμου και του Ανθρώπου!  Ήταν μια ‘ανειρήνευτη ψυχή’, έλεγε!  Πρώτος  διαπίστωσε,  τυχαία,  ότι οι ωραίοι στίχοι του Καζαντζάκη  για το Θάνατο,  στο βιβλίο ‘Αδελφοφάδες’,  που τον γοήτευαν το  Λιαντίνη, ανήκαν στην Αιγυπτιακή Λογοτεχνία και μάλιστα στο Βιβλίο των Νεκρών και οι στίχοι αυτοί ήταν του Will Durant! Τυχαία, ο Λιαντίνης  άνοιξε την Παγκόσμια  Ιστορία του Πολιτισμού και έπεσε πάνω στην Αιγυπτιακή λογοτεχνία. Το έντιμο, επιστημονικό και λογοτεχνικό χρέος του Καζαντζάκη,  ήταν  ν’ αναφέρει την Πηγή! Τέτοια είχε κάνει πολλά ο Καζαντζάκης, δήλωνε ο Λιαντίνης! 

    Ο δεύτερος είναι ο Ρένος Αποστολίδης, Φιλόλογος, που τον γνώριζα προσωπικά και οικογενειακά, αφού έτυχε να είμαστε πνευματική, φιλική παρέα, μεγαλύτερος κατά πολύ από μας, ερχόταν συχνά στην Εύβοια, στον προσωπικό του φίλο, φιλόσοφο, συγγραφέα και ζωγράφο και δικό μας οικογενειακό φίλο, Δημήτρη Ρικάκη,  για να συναντιέται η πνευματική μας  αυτή παρέα!  Πνευματικός άνθρωπος, με αντικειμενική, ελεύθερη σκέψη, αποδεικνύοντας το στην πορεία της ζωής του με πράξεις και όχι με λόγια. Σεβαστή η διαδρομή του, πολλά βιβλία, βαριά κι αξιόλογα, μνημειώδη έργα για τον Εμφύλιο, ποιήματα, πεζά, η περιβόητη 7τομη Ανθολογία Ποίησης και Διηγήματος και άλλα πολλά μαζί με τις συνεντεύξεις και τις εκπομπές του!  Είχε βαρύ ύφος, αποστομωτικό, αλλά ήταν καθαρός.  Αείμνηστος  πλέον, το έργο του συνεχίζουν στο χώρο των Γραμμάτων, επάξια οι δύο του γιοί, με ανάλογο βαρύ,  μοναδικό και αδιαμφισβήτητο  τρόπο! Μου έλεγε ο Ρένος , λοιπόν, ότι η ζωή ενός συγγραφέα, πρέπει να συνεκτιμάται,  αν όχι να παίζει τον καθοριστικό ρόλο στην εκτίμηση του έργου του. Συγκρουστήκαμε πολλές φορές συζητώντας και όχι μόνον για τον Καζαντζάκη. Όμως για τον Καζαντζάκη,  ίσως γιατί με άγγιζε και  με εξέφραζε,  στενοχωριόμουν,  πειραζόμουν.  Με αφόπλιζε ο Ρένος! Έβλεπα, ότι είχε δικαίωμα να τον κρίνει, επειδή ήταν ο Ρένος Αποστολίδης, που πολλοί, ίσως, ούτε που θα τον έχουν ακουστά! Αφουγκράστηκα το δικό του πάθος και αγωνία. Ευαίσθητος πολύ σε θέματα Ηθικής  συνέπειας. Ήταν κι αυτός ένας αιρετικός! Είχε  ‘ράμματα για τη γούνα’  που λένε, για τον καθένα Μεγάλο. Πλήρωσε τις απόψεις του και τις πράξεις  του, γι αυτό δεν άντεχε την ασυνέπεια λόγων και πράξεων! Είχε κι αυτός το δίκιο του! Ήθελε και πάσχιζε, πληρώνοντας το τίμημα, να δώσει κριτήρια στη Λογοτεχνία! Άφησε σπουδαία παρακαταθήκη στους επόμενους και εδώ καλείται ο επάξια συνεχιστής Λογοτέχνης  και εραστής της Λογοτεχνίας,  να κατανοήσει, ότι έχει μεγάλη ευθύνη, αφού η Λογοτεχνία διαμορφώνει συνειδήσεις και μεταμορφώνει τον Κόσμο,  όπως μου έλεγε! Το Τοπίο της πρέπει να  είναι γνήσιο, καθαρό και οι περί την Λογοτεχνίαν  Ηθικά συνεπείς!  Είχε κι αυτός το δίκιο του!  Στενοχωρήθηκα,  που δεν τον είχε  παραδεχτεί  κι έμεινα με την απορία!

     Από την επαφή μου με τον Ρένο,  μου έμεινε να εξετάζω,  αμφισβητώντας πρώτα, το βίο και  τη διαδρομή του συγγραφέα, το  ‘ΠΩΣ’ και μετά το ‘ΤΙ’. 

  Διαισθάνομαι,  ότι, προσωπικά ο Νίκος Καζαντζάκης,  μεταρσίωνε την οδύνη του,  ίσως είχε και πολλές, έχουν λεχθεί και πολλά!  Όμως είχε τον τρόπον του, τυχαίος δεν ήταν! Κατηγορήθηκε, ότι προώθησε το έργο του μόνος του. Μπορεί νάναι κι έτσι!  Όπως και νάχει, στην Ανθρώπινη Πορεία κάποιων το αποτύπωμα είναι πολύ ισχυρό. Αναβάλλεται για πολύ η λησμονιά τους. Η Αμφισβήτηση είναι στοιχείο υγιούς ζωής, αλλιώς κολλάει και ταυτίζεται κανείς και άρα είναι ανύπαρκτος, ενώ είναι μια δυνατότητα και μια υπόσχεση σαρκωμένη!

   Ο Καζαντζάκης αμφισβήτησε τα πάντα. Ο Δημήτρης Λιαντίνης και ο Ρένος Αποστολίδης αμφισβήτησαν τον Καζαντζάκη και αμφισβητώντας τους  αμφισβητήσαντες, ότι κατακαθίσει ακλόνητο στην Ιστορία, είναι και η ουσία, στην οποία καταλήγουν όλα, όσα είναι αληθινά και γνήσια. Έτσι, οι νεώτεροι εμείς θα φθάσουμε στη δική μας δυνατότητα, μέσα από την εξέταση, εντρύφηση και σχέση με τους προηγούμενούς μας! Ο δε Ιδανικός Κριτικός, πρέπει να έχει ενσωματωμένα μέσα του την Κοινή Γνώμη και τον Κοινό Νου!

    Τολμώ να αμφισβητήσω με τη σειρά μου: Γιατί θα έπρεπε η Λογοτεχνία νάχει κριτήρια; Νάναι υπό όρους και συγκεκριμένη; Δεν είναι θετική επιστήμη. Είναι μέσον έκφρασης, και ο καθένας μπορεί να εκφράσει τα εσώψυχά του! Αν είναι αποδεκτά απ’ τους υπόλοιπους, έχει καλώς. Δε σημαίνει,  σώνει και καλά, ότι θα γίνει κάτι, που εμφανίζεται,  αποδεκτό.  Αυτά είναι, άλλωστε, τα σπουδαία, το ρίσκο και η υπέρβαση του συγγραφέα,  προπάντων η τόλμη του να εκτεθεί! Το ζητούμενο,  κατά την ταπεινή μου γνώμη είναι , η έκφραση αυτή να μην ευτελίζει την ανθρώπινη ύπαρξη! Τότε είναι ελεύθερος  και ηθικά δικαιούται να το κάνει!  Για δε την αμφισβήτηση του Λιαντίνη, νομίζω ότι ο Καζαντζάκης εμφανίζεται ως Λογοτέχνης και όχι ως Φιλόσοφος!  Γιατί σώνει και καλά έπρεπε να γεννήσει κάτι δικό του, εκ του μηδενός; Θεός δεν ήταν!  Ότι μπορούσε έκανε και πρόσφερε!  Κατά τη γνώμη μου, αποκτά φήμη κανείς  για δύο λόγους. Ο ένας είναι, επειδή αυτά που λέει αγγίζουν και είναι αποδεκτά απ’ τον κόσμο. Κι ο άλλος, επειδή η προπαγάνδα τον κάνει γνωστό και τον επιβάλλει σαν σπουδαίο.  Έλαμψε στον κόσμο, για την Ηθική του συνέπεια , νομίζω, παρά το ανελέητο κυνηγητό του! Ως άνθρωπος , όμως, ίσως να αμάρτησε σε άνευ σημασίας λεπτομέρειες,  που κακό δεν έκαναν, αντίθετα έσωσαν πράγματα και ιδέες,  που θα είχαν χαθεί, αν δεν είχε τη δυνατότητα,  ο Καζαντζάκης  να περιδιαβαίνει τον Κόσμο! Κατά συνέπεια  εμείς σήμερα δε θάχαμε αυτήν τη δυνατότητα, που μας πρόσφερε ο Καζαντζάκης,  να μοιραστούμε  τα δικά του ή και τα δανεικά του!!!

Εξέφρασε, ότι αποφεύγουμε όλοι εμείς να αναμετρηθούμε μαζί του: Την Υπαρξιακή Οδύνη, το Αιώνιο Παράπονο και το δίπολο, η ‘Ανία της Ζωής και ο  Τρόμος του θανάτου’,  όπου πηγαινοερχόμαστε ανάμεσα, μασώντας την 'τσίχλα' της φθοράς από την υπερβολή και της ένδειας από την έλλειψή μας!    Όπως και νάχει ο Καζαντζάκης είναι ένα δυνατό και βαρύ καρφί στο δρόμο της  Ανθρώπινης Ιστορίας! Μας ακουμπάει όλους θαρρώ!

    Για μένα ο Νίκος Καζαντζάκης ΤΟΛΜΗΣΕ και ίσως μπορούσε να το κάνει, αν θέλετε, να το δεχτώ κι αυτό, αλλά ΤΟΛΜΗΣΕ κι αυτό τον γιγαντώνει μέσα μου, όπως και νάχει! Βαθύτατα επηρεασμένος από το Νίτσε και τον Μπερξόν  με τόση μόρφωση και κοσμογύρισμα, τόσες συναντήσεις,  τόσα ερεθίσματα, τόση σκέψη και τόση  προσοχή στο λόγο του, και σαν  πραματευτή ιδεών και σκέψεων να τον δούμε, τόσο περίτεχνα τα μαγείρεψε, ώστε έφαγαν οι φτωχοί  στο πνεύμα και μη έχοντες καμία δυνατότητα  για ερεθίσματα,  σε κείνη τη ρημαγμένη Πατρίδα και Εποχή, που  χόρτασαν και ψυλλιάστηκαν  και  μπορούν τώρα να κρίνουν , να σκέπτονται, να αμφισβητούν, να δικαιώνουν, αν το θέλουν, την έννοια του Ανθρώπου, ώστε να εξευγενίζουν τον κόσμο γύρω τους κι όχι να τον ευτελίζουν στο διάβα τους!  Άλλωστε, πριν από ένα σχεδόν αιώνα με ανύπαρκτες δυνατότητες και μέσα, αυτές οι ηθικές δεοντολογίες ίσως να μην ήταν γνωστές στον Καζαντζάκη και δε γνωρίζουμε επακριβώς, πως έλαχε και σ'αυτόν, να γνωρίσει κάτι από Αιγυπτιακή Λογοτεχνία και να μεταφέρει τους περιβόητους εκείνους στίχους, τους κλεμμένους κατά το Λιαντίνη! 

 Κρατώ από τον Καζαντζάκη,  ότι 'η Ελπίδα είναι τόσο ανόητη, όσο και η Απόγνωση'! 'Η Ελπίδα γενικά είναι κακός οδηγός, αν και είναι καλή σύντροφος κατά την πορεία,  ως το δικό μου καταστάλαγμα  από την περιδιάβαση  στον Καζαντζάκειο χάρτη!

 Ο Θάνατος τριγυρνάει στο νου μου σήμερα και μοιάζει με τον άρρωστο, που ξαναβρίσκει την υγειά του ύστερα από πολύ πολύ μακριά αρρώστεια!

Ο θάνατος τριγυρνάει στο νού μου σήμερα και μοιάζει με την ευωδιά, που χύνουν τα λουλούδια κι είναι σα να κάθομαι απάνεμα μέσα στην καταιγίδα!

Ο θάνατος τριγυρνάει στο νου μου σήμερα και μοιάζει με τη  λαχτάρα του ανθρώπου για το σπίτι του ύστερα από πολλά, πολλά χρόνια αιχμαλωσίας!’

 Τι ωραίοι στίχοι, ας είναι και… κλεμμένοι,  μεταφερμένοι!  Άγγιξαν, φαίνεται τότε τον Καζαντζάκη, όπως  και όλους μας, θαρρώ, αγγίζουν και σήμερα!  Μέσα από το δικό μας άνθρωπο, τον Καζαντζάκη, κατέληξα όπου και κείνος,  ότι πάνω στη Γη υπάρχει μόνο ένα είδος ηρωισμού. Να βλέπεις τον κόσμο, όπως είναι και να τον αγαπάς! Αυτό θα πει άνθρωπος! Να πονάς, ν'αδικιέσαι, να παλεύεις και να μην το βάνεις κάτω,  παρόλο  που το πιο βαθύ μας μυστικό, το μόνο, που άξιζε να ειπωθεί, μένει ανείπωτο.  Η καρδιά  σμίγει, ότι ο νους χωρίζει, ξεπερνάει την παλαίστρα της ανάγκης και μετουσιώνει το πάλεμα σε αγάπη! Αν δε ξεχειλίσει η καρδιά του ανθρώπου από αγάπη ή από θυμό, τίποτα δε μπορεί να γίνει στον κόσμο!  Αν μπορείς, βάλε ένα λιθαράκι,  να γίνει καλλίτερος!  Αν όχι,  παραδέξου και τίμα όποιον μπόρεσε, ήθελε και τόλμησε!  Είναι Ηθικό σου Χρέος!      

Στο  θείο αλώνι της Ζωής καλούμαστε να δώσουμε τη μάχη μας κι εμείς σήμερα  και μακάρι να ζούμε  και να πορευόμαστε  Ηθικά  ακέραιοι!   Στους Καιρούς μας,  η Ηθική εξέλιξη του Ανθρώπου υπολείπεται κατά πολύ της Τεχνολογικής κι αυτό  εγκυμονεί  πολλούς κινδύνους,  ακόμη και την εξαφάνιση του Ανθρώπινου είδους!