Ανοιχτή επιστολή Π.Σκουρλέτη και Αλ.Χαρίτση προς τους Δημάρχους για το πρόγραμμα «Φιλόδημος»

Mε κοινή τους επιστολή οι πρώην υπουργοί Εσωτερικών, Πάνος Σκουρλέτης και Αλέξης Χαρίτσης, αναφορικά με τις δηλώσεις του ΥΠΕΣ, Τ.Θεοδωρικάκου ότι το εν λόγω πρόγραμμα ουσιαστικά καταργείται καθώς «η χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων δεν επαρκεί για έργα ύψους 1,2 δις ευρώ». 
Αναλυτικά η επιστολή:
«Σε πρόσφατη ομιλία του στην ΚΕΔΕ ο υπουργός Εσωτερικών κ. Θεοδωρικάκος ανακοίνωσε ότι καταργείται ουσιαστικά το πρόγραμμα «Φιλόδημος» με το επιχείρημα ότι η χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) ύψους 134 εκατ. ευρώ δεν επαρκεί για έργα ύψους 1,2 δις ευρώ.

Επιπλέον ανέφερε ότι θα επιχειρηθεί η μεταφορά των έργων του «Φιλόδημου» στο ΕΣΠΑ και όσα έργα δεν θα ενταχθούν στο ΕΣΠΑ θα ενταχθούν σε νέο πρόγραμμα.

Ας δούμε τα δεδομένα:

Το πρόγραμμα «Φιλόδημος» χρηματοδοτεί έργα υποδομών σε όλους τους Δήμους της χώρας και νομοθετήθηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ το 2017 (νόμος 4509/2017). Τροποποίησε ριζικά ένα παλιότερο δανειακό πρόγραμμα που είχε ελάχιστη απορρόφηση καθώς επιβάρυνε τους προϋπολογισμούς των Δήμων. Προβλέπει επενδύσεις ύψους 2 δισ. ευρώ.

Ο μηχανισμός αποπληρωμής των έργων περιλαμβάνει ως ενδιάμεσο στάδιο, ίδιους πόρους του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων (ΤΠΔ) και δάνειο από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) αρχικού ύψους 134 εκατ. ευρώ. Κυρίως όμως προβλέπει την αποπληρωμή του συνολικού κόστους των έργων από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων δηλαδή από πόρους του Κεντρικού Κράτους χωρίς να επιβαρύνονται οι προϋπολογισμοί των Δήμων.

Όπως ρητά αναφέρεται στην παράγραφο 1 του άρθρου 69 του Ν. 4509/2017. «Η εξυπηρέτηση των δανείων σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία και η κάλυψη κάθε είδους εξόδου και λοιπών δαπανών συνομολόγησης και εξόφλησής τους γίνεται σε λογαριασμό που συστήνεται στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων και χρηματοδοτείται από το εθνικό ή το συγχρηματοδοτούμενο σκέλος του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) του υπουργείου Εσωτερικών».

Αυτό ήταν και το κύριο στοιχείο που εκτόξευσε την ενεργοποίηση του προγράμματος. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ παρέδωσε εντάξεις ύψους 1,235 δισ. ευρώ που αντιστοιχούν σε 502 έργα, εκ των οποίων τα 170 έργα ύψους 450 εκατ. ευρώ έχουν ήδη δημοπρατηθεί ενώ σε 21 έργα ύψους 30 εκατ. ευρώ έχουν υπογραφεί οι δανειακές συμβάσεις.

Αν εξετάσει κανείς τις διατάξεις του νόμου 4509/2017, της ΚΥΑ 13022/2018 όπως τροποποιήθηκε και ισχύει αλλά και τα γενικότερα ισχύοντα στο ΠΔΕ, διαπιστώνει τα εξής:


Η κοινή πρακτική της ΕΤΕπ υπαγορεύει ότι κάθε δάνειο-πλαίσιο που χρηματοδοτεί πακέτα έργων, ξεκινά με ένα συντηρητικό ύψος προϋπολογισμού το οποίο αυξάνεται ανάλογα με την ωρίμανση αυτών των έργων και επεκτείνεται μέσω παρατάσεων στον χρόνο. Επομένως η δανειοδότηση της ΕΤΕπ θα αυξάνεται όσο τα έργα θα συμβασιοποιούνται και θα δίνουν δαπάνες. Το ποσό των 134 εκ. € του δανείου που εμφανίζεται σήμερα δεν αποτελεί ταβάνι σε καμία περίπτωση. Αντίθετα αποτελεί εγγύηση της ΕΤΕπ ότι χρηματοδοτεί το πρόγραμμα. Εξαρτάται από την κυβέρνηση και τους Δήμους πόσο γρήγορα θα τρέξουν τα έργα για να επεκταθεί το δάνειο. Με αντίστοιχο τρόπο έχει λειτουργήσει δάνειο-πλαίσιο που είχαν συνάψει διαδοχικές κυβερνήσεις στο παρελθόν για έργα του ΕΣΠΑ.


Τα διαθέσιμα του ΤΠΔ(που είναι πολλαπλάσια των αναγκών του προγράμματος) και τα δάνεια της ΕΤΕπ χρησιμοποιούνται ως ενδιάμεσοι επιταχυντές της διαδικασίαςαφού επιτρέπουν την ωρίμανση και εκκίνηση των έργων σήμερα και την πληρωμή τους στο μέλλον ανάλογα με τη διαθεσιμότητα πόρων του ΠΔΕ. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί τόσο το ΤΠΔ όσο και η ΕΤΕπ δανείζουν με ευνοϊκούς όρους.


Ο μηχανισμός αποπληρωμής του προγράμματος δεν καθιστά υποχρεωτική τη χρήση του δανείου της ΕΤΕπ από το ΤΠΔ αν επαρκούν οι πόροι του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων σε κάθε ετήσια οικονομική χρήση. Γι’ αυτό άλλωστε οι δανειακές συμβάσεις των Δήμων συνάπτονται με το ΤΠΔ και όχι με την ΕΤΕπ.


Ακόμα και χωρίς τις παραπάνω ευκολίες, το ΠΔΕ σήμερα μπορεί να καλύψει πλήρως τις ανάγκες πληρωμής των έργων. Ακόμα και στην υποθετικήπερίπτωση που φέτος το σύνολο των δημοπρατημένων έργων ολοκληρώνονταν και έπρεπε να πληρωθεί το σύνολο του προϋπολογισμού τους ύψους 450 εκ ευρώ μέχρι το τέλος του χρόνου (πράγμα αδύνατο βέβαια καθώς τα έργα θα υλοποιούνται σε βάθος τουλάχιστον 2-3 ετών) θα μπορούσαν να εξοφληθούν πλήρως από το ΠΔΕ χωρίς να εκταμιευτεί ούτε μισό ευρώ δανείου. Κι αυτό γιατί με βάση την αιτιολογική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020, η εκτίμηση της κυβέρνησης είναι ότι το ΠΔΕ θα υπο-εκτελεστεί φέτος κατά 600 εκ ευρώ και επομένως θα μπορούσε να πληρώσει άνετα τα έργα του "Φιλόδημος". Πόσο μάλλον όταν γνωρίζουμε ότι οι πραγματικές ανάγκες για πληρωμές των έργων φέτος δεν θα ξεπεράσουν τα 10-20 εκ. ευρώ.


Η μεταφορά έργων στο ΕΣΠΑ από άλλες πηγές χρηματοδότησης επίσης είναι μια κοινή πρακτική. Άλλωστε ανάμεσα στους σκοπούς του "Φιλόδημου" ήταν και η τροφοδότηση του ΕΣΠΑ με ώριμα έργα που τόσο έχει ανάγκη.

Από τα παραπάνω φαίνεται σαφώς ότι το πρόγραμμα στήθηκε με τέτοια ευελιξία ώστε κάθε φορά που απαιτούνται χρήματα προς αποπληρωμή των έργων αυτά να είναι διαθέσιμα από το ΠΔΕ. Οι πόροι του ΤΠΔ και (λιγότερο) της ΕΤΕπ απλά διευκολύνουν και επιταχύνουν τη διαδικασία.

Επομένως γιατί κάποιος θα αποφάσιζε να καταργήσει ένα τόσο ευέλικτο πρόγραμμα τη στιγμή που μπορεί να το επεκτείνει όπως αυτός θέλει με βάση τις δικές του πολιτικές προτεραιότητες; Και την ίδια στιγμή να ανακοινώνει νέο παρόμοιο πρόγραμμα στη θέση του προηγούμενου;

Είναι άραγε έλλειψη κατανόησης και πληροφόρησης αυτή η απλοϊκή αναφορά για τα χρήματα της ΕΤΕπ που δεν επαρκούν; Είναι δυνατόν να μη έχει γίνει στοιχειωδώς κατανοητός ο μηχανισμός χρηματοδότησης του Φιλόδημου; Ή μήπως η στάση του υπουργού οφείλεται στο γεγονός ότι το πρόγραμμα Φιλόδημος είναι συνδεδεμένο στα μάτια της κοινής γνώμης με την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ; Η ακόμα χειρότερα ο υπουργός επιθυμεί να «διαπραγματευτεί» με κάθε Δήμαρχο τα ήδη ενταγμένα έργα υπό τον μανδύα ενός νέου ξαναβαφτισμένου «Φιλόδημου»;

Στα παραπάνω ερωτήματα ενδεχομένως να πάρουμε απαντήσεις το επόμενο χρονικό διάστημα. Σε κάθε περίπτωση η παλαιοκομματικού τύπου μεθόδευση του υπουργού θα οδηγήσει τα έργα σε απρόβλεπτες καθυστερήσεις ή σε ματαίωση, την οικονομία να στερείται επενδύσεις, το ΠΔΕ να στερείται απορρόφησης και τους Δήμους και τους δημότες σε απόγνωση».