Μία εποχή που η Λίμνη απείχε δύο ώρες ατμοπλοϊκώς από την Χαλκίδα και στην περιοχή ανθούσαν οι επιχειρήσεις λευκόλιθου και η ναυτιλία.
Αγαπητοί φίλοι και αναγνώστες, η πρόθεση, η έρευνα και η πένα μας έχει σκοπό σήμερα να σας μεταφέρει ρομαντικά σε μια εποχή απ’ τη μια όχι πολύ μακρινή, εκείνη του μεσοπόλεμου, αλλά κι’ απ’ την άλλη όχι πολύ κοντινή αφού οι παντοειδείς σε ραγδαίο ρυθμό εξελίξεις διαφοροποίησαν τους παλιότερους τρόπους ζωής και τους τρόπους της κοινωνικής συμπεριφοράς μας. Έδρα μας, θα είναι η γραφική και ιστορική κωμόπολη της Λίμνης Ευβοίας.
Με την έννοια «Μεσοπόλεμος», αναφερόμαστε στη χρονική περίοδο μεταξύ του Πρώτου και του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Για την Ελλάδα, γεννήθηκε στις στάχτες της Σμύρνης και τις μαύρες σελίδες της Μικρασιατικής Καταστροφής και πέθανε τη γνωστή «28η Οκτωβρίου 1940», με την περήφανη άρνησή μας του «ΟΧΙ!».
Δύο δεκαετίες ταραγμένης και γεμάτης αντιφάσεις ζωής. Πολιτική αστάθεια, παγκόσμια οικονομική κρίση και συσσώρευση κοινωνικών προβλημάτων από την μία, αλλά και ρεμπέτικο και μπαγλαμάς στις προσφυγικές φτωχογειτονιές – κοινός αναστεναγμός για να γιάνει τον πόνο – κοσμικές εκδηλώσεις στις ανώτερες τάξεις με βεγγέρες, χαρτοπαιξίες, φοξ-τροτ και μαζούρκα, τσάρλεστον, βαλς και τανγκό απ’ τα νιόφερτα ραδιόφωνα μόδας. Οπερέτες του μουσικού μας θεάτρου και το νέο ελαφρό αστικό μας τραγούδι, κυρίες με καπελίνα και παρασόλ σε κοσμικές εμφανίσεις, ενώ στις πλαζ ξεκινάνε – νέα μόδα κι’ αυτή! – τα τολμηρά μεικτά μπάνια, «μπεν – μιξτ!».
Μεσοπόλεμος! Κλειδί για τη βαθύτερη κατανόηση της σύγχρονης – νεοελληνικής κοινωνίας…
Κι’ αναρωτιόμαστε: Είναι τελικά, τόσο μακρινή – όσο ακούγεται, εκείνη η εποχή;
Όχι και τόσο…
Είναι η εποχή των γονιών – για τους μεγαλύτερους…
Είναι η εποχή των παππούδων και των γιαγιάδων – για τους νεώτερους…
Αγαπητοί αναγνώστες, εμείς μέσα από τούτο το κείμενο θα πάρουμε γεύσεις κι’ αρώματα… εικόνες κι’ ακούσματα… της δικής μας αγαπημένης Κωμόπολης – εκείνης της «ρομαντικής» περιόδου…
Με τη «μηχανή του χρόνου» του Eviaportal, το πισωγύρισμα στη Λίμνη του μεσοπόλεμου, ξεκινά!
Καλό ταξίδι!..
Λίμνη του Μεσοπόλεμου
Ο Σταμούλης Βαρβούζος, Πρόεδρος τότε της Κοινότητος Λίμνης, σκιαγραφεί:
«Η ωραία κωμόπολις Λύμνη (πάλαι Αιγαί και Ελύμνιον)… απέχει ατμοπλοϊκώς της Χαλκίδος δύο ώρας, επίνειον δύο Δήμων Νηλέως και Κηρέως και έδρα πολλών δημοσίων και δημοτικών καταστημάτων, όπως Ειρηνοδικείου, Υποτελωνείου, Αστυνομικού Σταθμού, Συμβολαιογραφείου, Τηλεγραφείου και Ταχυδρομείου, Ελληνικού Σχολείου, Νηπιαγωγείου – δαπάναις του κληροδοτήματος του αειμνήστου Βασιλείου Μελά, Παρθεναγωγείου και Λιμενικού Ταμείου.
Ο πληθυσμός της Λύμνης, κατά την τελευταίαν απογραφήν ανήλθεν εις 3.150 ψυχάς, υπό κλιματολογικήν δε άποψιν, είναι τόπος υγιεινότατος…
Η Λύμνη κατ’ εξοχήν ναυτικός τόπος, έχει πολλά τέκνα αυτής διεσπαρμένα πανταχού της υφηλίου, ως και εις την βόρειον και νότιον Αμερικήν, πλουτίζοντα δια της εντίμου εργασίας των. Έν τούτων είναι και ο εν Αρμαβίρ του Καυκάσου μεγαλέμπορος κ. Παναγιώτης Σπάρης.
Η κωμόπολις από τινος χρόνου (κρηπιδουμένη) καθ’ όλον το παραλιακόν μήκος, μετήλλαξεν εντελώς μορφήν, ως εκ της θεατρικής δε τοποθεσίας, παρουσιάζει ευάρεστον όψιν τω εκ του ατμοπλοίω θεωμένω…
Τα προϊόντα της είναι κυρίως έλαιον, σίτος, οίνος και ρητίνη. Η Λίμνη έχει περιπλέον το ευτύχημα να φωτίζεται απλέτως δι’ ηλεκτρικού φωτός, παραγομένου δι’ υδραυλικής πιέσεως… εκ του χωρίου Οροβίαι, κτήματος του κ. Απόστολου Παπαδόπουλου…
Βιομηχανικότερον και παραγωγικότερον ίδρυμα… είναι η Αγγλοελληνική Εταιρία λευκολίθου «Limited»… ημίσειαν ώραν μακράν της Λύμνης, εν τη θέσει Κατούνια…
Υπάρχει και έτερον βιομηχανικόν ίδρυμα, το εργοστάσιον Νάφθης και Κολοφωνίου του βιομηχάνου εργοστασιάρχου κ. Κωνστ. Ριτσώνη, κείμενον είς το ανατολικόν άκρον της κωμοπόλεως.
Η Λύμνη έχει περιπλέον δύο ατμομύλους και δύο υδραυλικά ελαιοπιεστήρια (του κ. Νίκ. Βαρβούζου και των αδελφών Γεωργίου)…».
Ο γράφων θα αναφερθεί στον Αγγελή Γωβιό και την Επανάσταση, στην Παναγία μας του Λουκά και των Γενεθλίων της, στις ιστορικές μας Μονές κ.α. πολλά… μη παραλείποντας και μια σημαντική για την ιστορία του τόπου πληροφορία…
«Εν Λύμνη (γράφει) σώζεται εισέτι το κηπάριον, ένθα ο τότε Δήμαρχος Αιγαίων Γεώργιος Βοϊατζής, παρέθεσε γεύμα εις τους επισκεφθέντας την πόλιν αειμνήστους Βασιλείς Όθωνα και Αμαλίαν»…
Λίμνη του Μεσοπόλεμου
Τα καλά κορίτσια… δεν βγαίνουν ακόμα στην παραλία… εκτός απ’ τα πιο τολμηρά!.. Κι’ όταν στα σπίτια δεν υφαίνουν στον αργαλειό, ή δεν κεντούν τα προικιά τους… διαβάζουν – ας πούμε – αναγνώσματα εποχής… την «Κασσιανή», ή την «Μαγδαληνή», ή τους «Ιππότες των Ορέων», ή τον «Ρομπέν των Δασών» της Ελλάδας, το θρυλικό αρχιλήσταρχο Φώτη Γιαγκούλα!.
Στα καλντερίμια της πόλης, λατερνατζήδες, ντελάληδες, πλανόδιοι φωτογράφοι… γανωματζήδες… στην παραλία και τις αλάνες, παλαιστές κι’ αρκουδιάρηδες… Ο γίγαντας «Έλλην» Κουταλιανός, ζαλωμένος το κανόνι πισώπλατα, να βάζει φωτιά και με κρότο δαιμονικό να ρίχνει βολές απ’ τη «Σκάλα» στη θάλασσα… Ο «Νέος Αστέρας» της Λίμνης, να κερδίζει πάνω στην αλάνα του «Βρωμοπόδη» τον «Π.Α.Ο.Ξ» Ιστιαίας με 2-1… (Αριστερό μας εξτρέμ του «Αστέρα», ο μετέπειτα τραγικός… Γιώργης Βλαχούτσικος).
Λίμνη του Μεσοπόλεμου
Ας ακούσουμε ένα άλλο περιηγητή εποχής…
«Εκείνο που κάνει εντύπωση στον ξένο, που για πρώτη φορά θα επισκεφθεί τη Λίμνη, είναι η τοποθεσία και ο αρχιτεκτονικός της ρυθμός. Οι στενοί δρόμοι με τα καλντερίμια και οι άφθονες λεμονιές που ευδοκιμούν μέσα στους κήπους και τους μπαξέδες των σπιτιών. Το Δημαρχείο και τα πολυάριθμα καταστήματα, που βρίσκονται συγκεντρωμένα όλα εκεί ένα γύρω, σε μια κοντινή απόσταση το ένα από το άλλο…
Η καθαριότητα των δρόμων και των σπιτιών σε εντυπωσιάζει. Η νοικοκυροσύνη των γυναικών, είναι κάτι που επίσης τραβάει την προσοχή σου. Εκτός από καλή μαγειρική, οι Λιμνιώτισσες διακρίνονται για τις πίτες και τα γλυκίσματα. Φτιάχνουν επίσης σπιτίσια κουλούρια και μελομακάρονα σε απίθανα σχήματα και ποικιλίες. Τα κουλουράκια για παράδειγμα, διατηρούν τα πρωτεία σ’ ολόκληρη την Εύβοια.
Όσο για το «σαραγλί» και τους μπακλαβάδες, μπορούμε να ισχυριστούμε πως συναγωνίζονται τα γλυκά της Κύμης.
Οι κάτοικοι, γενικά, αγαπούν τα παλαιά και διατηρούν τις λαϊκές παραδόσεις. Σ’ όποιο σπίτι κι’ αν βρεθείς καλεσμένος, θα διαπιστώσεις πως προτιμούν τα παλαιά έπιπλα, τα θαλασσινά κάδρα με τα καράβια, τα στρωσίδια και τα υφαντά που φτιάχνουν σιγοτραγουδώντας στον αργαλειό…
Εντυπωσιάστηκα μ’ όλα αυτά που είδα, όταν για πρώτη φορά πήγα στη Λίμνη… γιατί σου δίνουν μια εντελώς ξεχωριστή εικόνα από το χτες, από την εποχή εκείνη δηλαδή, τη ρομαντική και την όμορφη…».
Ένας άλλος περιηγητής εποχής «ταξιδεύοντας ανά την Ελλάδα», θα σταθεί στη φιλοπονία και στον τύπο των γυναικών της Λίμνης, περιγράφοντας σε εντυπωσιακή καθαρεύουσα…
«Τι φίλεργοι και οικοκυροπούλαι αι Λιμναίαι! Όχι μόνον εις την οικιακήν ενασχόλησιν έχουν τον νουν των, αλλά τρέχουν… και εις τα κτήματα, αυτή δε η εργασία των, ταις χαρίζει ευμορφιάν, αίμα, ευμέλειαν, δροσερότητα… και τις βλέπεις παχουλές και υγιείς. Αν θέλετε μάλιστα, αι Λιμναίαι είναι φιλεργότεραι των συζύγων των, των αρρένων Λιμναίων…».
Και βέβαια… ο κος «εποχής», αδικεί τον θαλασσομάχο Λιμνιώτη… όταν, που ξέμπαρκος – μακριά απ’ τα φοβερά γινάτια της θάλασσας, αποζητούσε κι’ αυτός λίγη γαλήνη, ανάπαυση και στοργή μέσα στο σπίτι – στο τζάκι με τα ποθητά παιδιά του… διηγόντας τους ιστορίες και ιστορίες, που φαρδαίναν το νου!..
Συνετότερος παρατηρητής, περνώντας από τη Λίμνη εκείνης της περιόδου, θα γράψει για τον κοσμογυρισμένο Λιμνιώτη:
«Στα διπλανά τραπέζια (του μαγέρικου), γύρω από έναν ναυτικό με κασκέτο στο κεφάλι, μερικοί απλοϊκοί… μαζεμένοι ακούνε… με το στόμα ανοιχτό τον πολυταξιδεμένο Έλληνα, τον αιώνιο Οδυσσέα… να πηγαίνει από την Αυστραλία στη Φλώριδα κι’ από τον Εύξεινο Πόντο στα νησιά του Ειρηνικού!
Όμως… αντίθετα από τις ιστορίες που διηγόταν, η φιλενάδα του η θάλασσα (του Ευβοϊκού) στέκει εδωδά (στη Λίμνη) γαλατερή και ατάραχη, ούτε καν η άκρη της στην αμμουδιά δεν σαλεύει…».
Λίμνη του Μεσοπόλεμου
Ο λόγιος νομικός Νίκος Μπελλάρας, πηγαινοέρχεται Αθήνα και Λίμνη, ερευνώντας και καταγράφοντας την πολύμοχθη ιστορία του «ΕΛΥΜΝΙΟΥ» του. Το επιτυγχάνει λαμπρά το 1939… την εκδίδει το 1940, ακριβώς με τη λήξη του μεσοπόλεμου!..
Αυτή την περίοδο, η Λίμνη έχοντας από χρόνια ξεφύγει την ασφυξία του κέντρου, γύρω από την μητροπολιτική Εκκλησιά και τα παλιά στενά της Αγίας Τριάδας, επεκτείνεται προς τα βόρεια… προς τα πεδινά ανατολικά, έως του χειμάρρου των Καναλίων και τα πρανή κάτω του Βράχου της Κοκκινιάς.
Τούτη η ισόπεδη περιοχή «Κήποι» και «Περιβόλια», οικοδομείται σταδιακά με όμορφα σπίτια, νοικοκυρίστικα, της ναυτικής περισσότερο τάξης, με ίσους δρόμους και όμορφους κήπους, αυλές ποτισμένες μ’ ασβέστη και γλάστρες με τριαντάφυλλα, γαρδένιες και γιασεμιά…
«Βασιλικός μυρίζει εδώ, κι’ η αγάπη μου διαβαίνει,
αφήστε με να την ειδώ, γιατί η ψυχή μου βγαίνει…»
Το 1922, δεκάδες Μαρμαρινές οικογένειες – κι’ άλλες σποραδικά προσφυγικές, περνούν ή εγκαθίστανται στη Λίμνη, δημιουργώντας πληθυσμιακές, οικονομικές και κοινωνικές διαφοροποιήσεις. Η Λίμνη καλοδιάθετη, θα ενσωματώσει στα μέτρα των δυνατοτήτων της πολλές οικογένειες απ’ αυτές, κατά το πλείστον Μαρμαρινών. Σιγά – σιγά θα προκόψουν, θ’ αγαπηθούν με τον Λιμνιώτη λαό, θα σμίξουν, θα γίνουνε ένα!..
Οι επιχειρήσεις του λευκολίθου, παρ’ ότι θ’ απασχολήσουν εργατικά σημαντικό μέρος του πληθυσμού, δεν θ’ αποκόψουν ωστόσο το ναυτικό Λιμνιώτη απ’ την αγαπημένη του θάλασσα, που συνεχίζει να επανδρώνει τα πλοία της παγκόσμιας ναυτιλίας. Αλλά και τ’ απομεινάρια της ιστιοφόρου – παλιότερης δόξας του – τα καΐκια – που τώρα μηχανοκίνητα γεμίζουν τον όρμο της Λίμνης, μεταφέροντας εμπορεύματα από και προς την κεντρική αποβάθρα – τη Σκάλα – χώρο ανταλλαγής, συναλλαγών κι’ εμπορίου… και αλλά και πέριξ αυτής, των κεντρικών καφενείων κι’ αρμυρικιών, χώρου αναψυχής και περιπάτου, κατά τους θερμούς καλοκαιρινούς μήνες…
Και βέβαια… θαλασσινές γραφικότητες τα φορτηγοποστάλια ατμόπλοια της γραμμής Πειραιά – Χαλκίδα – Λίμνη – Βόλο και βορειότερα… με «θρυλικά» δύο απ’ αυτά. Την «ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑ» του Σερέτη και τη «ΒΑΣΙΛΙΚΗ» των αδελφών Ριτσώνη, που συνέδεσαν την ιστορία τους με τη Λίμνη του μεσοπόλεμου…
Λίμνη του Μεσοπόλεμου
1920: Ιδρύεται η Προσκοπική Ομάδα της Λίμνης.
1922: Μαρμαρινοί κ.α. πρόσφυγες, καταφθάνουν στη Λίμνη.
1926: Το παλαιό «Κοιμητήρι» του Αη Θανάση, μεταφέρεται στον Άγιο Σπυρίδωνα.
1929: Ο αρχαιολόγος Γεώργιος Σωτηρίου, ερευνά και ανακοινώνει την Παλαιοχριστιανική – Βασιλική της Ζωοδόχου Πηγής – «Παναγίτσας».
1930: Ο Νίκος Μπελλάρας ιδρύει την «Αδελφότητα Λιμνίων Αθηνών – Πειραιώς».
Ο Κωστής Παλαμάς σε διακριτικές του επιστολές, εξυμνεί και μακαρίζει την Λίμνη. (Εκείνη την εποχή διαμένει στη Λίμνη, στο αρχοντικό του Ριτσώνη, η «μούσα» που τον εμπνέει… η καλλονή Στέλλα Διαλέτη).
1931: Οι Λιμνιώτες καταγίνονται εθελοντικά σε ανασκαφή της περιοχής των «Καναλακίων».
Ισχυροί σεισμοί του Βόλου, ταλανίζουν τη Λίμνη.
Η μητροπολιτική εκκλησία της Παναγίας, παθαίνει φθορές.
1932: Αναγείρεται στο ύψος του κωδονοστασίου, ο υψηλός «πύργος» του Ρολογιού.
1933: Αναγείρεται το «Μνημείο Ελυμνίων Πεσόντων» των Βαλκανικών πολέμων.
1935: Ο Χρήστος Ζαλοκώστας – «Γύρω απ’ την Ελλάδα» επισκέπτεται και σκιαγραφεί την Λίμνη.
1938: Πεθαίνει και ενταφιάζεται στις Ροβιές, η «Μάννα του Στρατιώτου» Άννα Παπαδοπούλου – Μελά (αδελφή του Παύλου Μελά, ευεργέτιδα της Λίμνης).
1940: Πεθαίνει στην Αμερική ο Λιμνιώτης Ελληνοαμερικανός ήρωας του Α’ Παγκ. Πολέμου (τιμημένος με 16 πολεμικά παράσημα) Κων/νος Στάμου.
Με την έκδοση της ιστορίας του «ΕΛΥΜΝΙΟΥ» από τον Νίκο Μπελλάρα… η εποχή του μεσοπόλεμου κλείνει!..
Αγαπητοί αναγνώστες… με λίγους σταθμούς, σε πρόσωπα, γεγονότα και καταστάσεις, σκιαγραφήσαμε την εποχή του «μεσοπολέμου» της Λίμνης. Εποχή «χωνευτήρι» παλιών παραδόσεων, φορέας μετάδοσης στους νεώτερους ιδιαίτερων πληροφοριών…
Όπως οι γιορτές και τα θρησκευτικά – λαϊκά πανηγύρια για ξεκούραση σώματος και ψυχής, που τότε βρισκόνταν στο «φόρτε» τους, η πρωτοχρονιάτικη άμμο στο γύρισμα της χρονιάς που τσακάνιζε κοσμογονικά (για το γούρι) πάνω στα κεραμίδια των ναυτικόσπιτων, οι ομαδικές παιδιές της «τραμπάλλας», της «καβάλας» και του «τσιλικιού» τις γιορτινές πασχαλιάτικες μέρες.
Οι φωτιές τ’ Αη Γιαννιού και ο «κλήδωνας» σε κάθε γειτονιά και πλατεία της Λίμνης, η σταυροχειριστή «Καμαραχτί» και η «Βντάνα» (Φοντάνα) της ναυτικής μας παράδοσης – όχι μονάχα την «Πασχαλιά», αλλά σε γάμους και σε βεγγέρες, όπως οι μαντολινάτες και οι καντάτες κι’ άλλες επήρειες και συνήθειες – εθνογραφικές που κουβαλούσε μαζί και μέσα στο «σάκο» του, ο Ελύμνιος πολυτάξιδος Οδυσσέας!
Δεν ξέρουμε ποιος το έγραψε, αλλά το βρίσκουμε απολύτως σωστό: «Αντλούμε από το παρελθόν, για να δημιουργούμε το μέλλον!..».
Αν είναι έτσι… ας μεταφέρουμε λίγο ρομαντισμό από το (όπως το περιγράψαμε) παρελθόν, στο δικό μας παρόν της σκληρής που βιώνουμε εποχής και στο αυριανό – απροσδιόριστο (που πολλά λέγονται…) μέλλον!..
Σημείωση – ως προς τις πηγές
Δύο καταγραφείς της Λίμνης, ο Πρόεδρος της Κοινότητος Σταμούλης Βαρβούζος και ο λογοτέχνης Χρήστος Ζαλοκώστας, ανήκουν στην εποχή ακριβώς του Μεσοπολέμου. Δύο άλλοι, ο δημοσιογράφος Γ.Π. Παρασκευόπουλος και ο λαογράφος Λάζαρος Παπαδόπουλος, ανήκουν αντίστοιχα, ο ένας δύο δεκαετίες πριν και ο άλλος δύο δεκαετίες μετά, μικρόν απέχοντες από εκείνη την μεσοπολεμική περίοδο, καθώς ο χρόνος πάντα κυλούσε (και κυλάει) με αργούς – παγωμένους ρυθμούς στην ταπεινή, καθημερινή, επαρχιακή μας αιωνιότητα!..
Σημείωση – ως προς τις φωτογραφίες:
Αρχείο Λαογραφικού Μουσείου Λίμνης και Γιάννη Φαφούτη
Αναδημοσίευση από eviaportal.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Tα σχόλια οσο το δυνατόν φιλτράρονται ως προς το ύφος και το ήθος τους.
Kάθε υβριστικό ,προσβλητικό ή άσχετο με το θέμα της ανάρτησης σχόλιο θα διαγράφεται .
Εγκρίνονται μόνο τα μηνύματα στα οποία εκφράζονται υγιείς απόψεις.
Ο κάθε σχολιαστής υπογράφει ηλεκτρονικά το σχόλιο του και είναι υπεύθυνος έναντι των νόμων.
Το ΜΑΝΤΟΥΔΙ NEWS δεν ενστερνίζεται και δεν φέρει καμία ευθύνη για όσα γράφουν οι αναγνώστες στα σχόλια τους.