Τα πρώτα αποτελέσματα των ανασκαφών στην Αρχαία Κήρινθο (Ημερίδα 1/4 στο Μαντούδι)

 

 Οι αρχαιολόγοι :Ειρήνη Κυπριωτάκη&ΒλάσιοςΠόγκας

H παρουσίαση των πρώτων αποτελεσμάτων της ανασκαφικής έρευνας που πραγματοποιεί η ΕΦΑ Ευβοίας στην αρχαία Κήρινθο.

Μεταλλική περόνη ή τμήμα περιβραχιόνιου κατασκευασμένο από άργυρο

Οστέινη χάντρα

Ειδώλιο


1 Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΩΝ ΤΟΜΩΝ
Η ανασκαφή ξεκίνησε από το Άνδηρο 1, το οποίο καταλαμβάνει το υψηλότερο σημείο του δυτικού τεχνητού πλατώματος του λόφου και συναντά πρώτο ο ερχόμενος από τη Δυτική Πύλη του τείχους.. Συγκεκριμένα, έχουν πραγματοποιηθεί πέντε (5) τομές και ανασκαφικές εργασίες για την αποκάλυψη των τοιχοποιίας στο ανατολικό τμήμα του ανδήρου (ΕΙΚΟΝΑ 3)

Οι Τομές Α και Β είναι οι πρώτες που οριοθετήθηκαν για τη διερεύνηση του κεντρικού τμήματος του ανατολικού τοίχου του ανδήρου και έχουν κατεύθυνση Βορρά/Νότο (Εικόνα 4). Στο συγκεκριμένο τμήμα του ανδήρου, διακρίνονταν ορατά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και συγκεκριμένα ένα άνοιγμα, που διέκοπτε την συνέχεια του τοίχου και παραπέμπει σε πύλη για την είσοδο στον χώρο του Ανδήρου 1. (ΕΙΚΟΝΑ 5)

Η Τομή ΧΧ, διαστάσεων 10μ.Χ10μ., βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του Ανδήρου 1, στο σημείο όπου βρέθηκαν οι τρεις βάσεις κιόνων και ακολουθεί τον τοίχο που ορίζει τη βόρεια πλευρά του ανδήρου.. (ΕΙΚΟΝΑ 6)

Η Τομή Γ βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά του Ανδήρου 1 και έχει διαστάσεις 5μ. x 5μ. Η επιλογή του συγκεκριμένου σημείου για την πραγματοποίηση της τομής σχετίζεται με την ύπαρξη εμφανών αρχιτεκτονικών καταλοίπων σε αυτό το τμήμα (εικόνα 7).. (ΕΙΚΟΝΑ 8)

Η Τομή Δ βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά του Ανδήρου 1, πλησίον του τοίχου της ανατολικής πλευράς του ανδήρου και στο αντίθετο άκρο από όπου βρίσκεται η τομή Γ. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφικών εργασιών στην συγκεκριμένη τομή αποκαλύφθηκε βάση κίονα τοποθετημένη πλησίον λαξευμένου βράχου, γεγονός που ισχυροποιεί την πιθανότητα να βρέθηκε στην αρχική της θέση. Οι εργασίες συνεχίστηκαν έως  το τμήμα της τοιχοποιίας της ανατολικής πλευράς του του Ανδήρου 1, προκειμένου να διερευνηθεί η πιθανότητα εύρεσης και άλλων αρχιτεκτονικών καταλοίπων. (ΕΙΚΟΝΑ 9)

Επίσης, είναι αναγκαίο να αναφερθούν οι εργασίες πλήρους αποκάλυψης τμήματος του τοίχου της ανατολικής πλευράς του Ανδήρου 1 (εικόνα 10), τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό τμήμα του. Και σε αυτή την περίπτωση συναντήσαμε το φυσικό βράχο (ΕΙΚΟΝΑ 11).

Στο Άνδηρο 2, το οποίο αποτελεί το ανατολικό τεχνητό πλάτωμα του λόφου, οι εργασίες περιορίζονται, προς το παρόν, στις Τομές Α και Β στο νότιο τμήμα του ανδήρου (εικόνα 12) όπου υπήρχαν εμφανή ίχνη τοιχοποιίας και όπως διαπιστώθηκε ανήκαν σε κτήριο με διαστάσεις 5μ. x 5 μ. περίπου (Εικόνα 13).



3. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΜΕΛΗ ΚΑΙ ΜΕΛΗ ΚΙΟΝΩΝ

Το Άνδηρο 1 αποτελεί έναν χώρο, ορθογώνιας κάτοψης, διαστάσεων 38,03χ 42,75μ. ο οποίος οριοθετείται περιμετρικά με λίθους αδρά λαξευμένους που θεμελιώνονται πάνω στον φυσικό βράχο. Από τον καθαρισμό που πραγματοποίηθηκε για την πλήρη αποκάλυψη του τοίχου στην ανατολική παρεία του ανδήρου, προήλθε μικρή ποσότητα κεραμικής σε όστρακα καθώς και πεσμένοι λίθοι πιθανότατα από την ανωδομή του τοίχου(Εικόνα 14).

Οι τρεις βάσεις κιόνων που διατηρούνταν ορατές στη ΒΔ πλευρά του Ανδήρου 1 και είχαν εντοπιστεί από την επιφανειακή έρευνα στον χώρο, είχαν οδηγήσει στην υπόθεση ότι εκεί υπήρχε ένα σημαντικό δημόσιο οικοδόμημα, πιθανότατα ναός. Η ανασκαφική όμως έρευνα στο σημείο δεν απέδωσε αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που θα αποδείκνυαν την συγκεκριμένη υπόθεση, καθώς με την αφαίρεση επίχωσης, πάχους 20 εκ περίπου, εμφανίστηκε σε όλη την έκταση του ανδήρου το φυσικό βραχώδες υπόστρωμα του λόφου. Επιπλέον, από την έρευνα στο σημείο εντοπισμού των τριών αυτών αρχιτεκτονικών μελών, διαπιστώθηκε ότι πιθανόν είχαν μετακινηθεί από την αρχική τους θέση. Παράλληλα, δεν εντοπίστηκε καμία άλλη αρχιτεκτονική ένδειξη στην τομή, μολονότι αποκαλύφθηκε μεγάλος αριθμός κινητών ευρημάτων, που περιλαμβάνουν κεραμική σε όστρακα, πήλινα υφαντικά βάρη και όστρεα (15). Στο Ανδηρο 1 εντοπίστηκαν ακόμα δύο βάσεις κιόνων. Η πρώτη βρέθηκε πλησίον του νότιου τοίχου και σε απόσταση περίπου 21 μ. από τον τοίχο της βόρειας πλευράς, 19μ. από τον ΒΔ κίονα, 16μ. από τον νότιο και περίπου 2, 70 μ. από τον δυτικό τοίχο. Διαθέτει κεντρική οπή 8 εκ. όπου τοποθετούνταν πιθανότατα ξύλινος άξονας στήριξης, ενώ η διάμετρος του ανέρχεται στα 70 εκ. (16). Μια ακόμη λίθινη βάση κίονα με διάμετρο 40 εκ. εντοπίστηκε στην τομή Δ, όπου ο φυσικός βράχος έχει λαξευτεί για να δεχτεί το αρχιτεκτονικό μέλος (17), ένδειξη που ενισχύει την υπόθεση ύπαρξης ενός σημαντικού δημόσιου οικοδομήματος.

Στη Γ τομή στα ΒΑ του ανδήρου, εκτός από τα επιφανειακά κατάλοιπα τοιχοποιίας, αποκαλύφθηκε σε μικρό βάθος από την επιφάνεια του εδάφους τμήμα τοίχου περίπου 0,50μ. σε μήκος (18). Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι σε όλες τις τομές έχουν βρεθεί μεγάλες ποσότητες κεραμικής, που περιλαμβάνουν θραύσματα κεραμίδων στέγασης, όστρακα αγγείων χονδροειδούς και λεπτότεχνης κεραμικής και πήλινα υφαντικά βάρη .



4. ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Ανάμεσα στα κινητά ευρήματα της ανασκαφής στο Άνδηρο 1, ξεχωρίζει ένα μικρό ζωόμορφο ειδώλιο πτηνού (19). Η φθορά που έχει υποστεί είναι αρκετά μεγάλη, ώστε να μπορέσουμε να διεξάγουμε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το είδος του. Τα ειδώλια αποτελούσαν είτε αντικείμενα προσφορών προς κάποια θεότητα, κτερίσματα σε τάφους είτε, αντικείμενα διακοσμητικά. Συνολικά μέχρι στιγμής το άνδηρο 1 περιλαμβάνει 5 τομές, ενώ στο άνδηρο 2 οριοθετήθηκαν άλλες δύο τομές η μία εκ των οποίων απέδωσε σημαντικά και ιδιαίτερα ευρήματα (20).

Στην τομή Α του δεύτερου ανδήρου, αποκαλύφθηκε ένα κτήριο, τετράγωνης κάτοψης με διαστάσεις 5χ5 μ., από το οποίο σώζονται ενδείξεις τοιχοποίας σε όλες τις πλευρές του. Μετά την αφαίρεση της επιφανειακής επίχωσης, εντοπίστηκε στο εσωτερικό του κτηρίου ε ένα αδιατάραχτο στρώμα καταστροφής από κεράμους (21). Αρκετές από τις κεραμίδες έχουν διακόσμηση αποτελούμενη από ομόκεντρους κύκλους (22). Μια απρόσμενη έκπληξη αποτελεί η ανακάλυψη μιας κεράμου πάνω στη οποία είχαν αποτυπωθεί τα πέλματα ενός μικρού ζώου, πιθανότατα γάτας (23).

Στο δεύτερο στρώμα της τομής βρέθηκαν πέντε χάλκινα νομίσματα, τα οποία όμως χρίζουν εξειδικευμένου καθαρισμού από συντηρητές, λόγω των ιζημάτων που φέρουν σε ολόκληρη την επιφάνεια τους (24). Ένα ακόμη αξιόλογο εύρημα αποτελεί μια μεταλλική περόνη ή τμήμα περιβραχιόνιου κατασκευασμένο από άργυρο (25).

Δεν γνωρίζουμε ακόμη ποια ήταν η χρήση του συγκεκριμένου χώρου. (26)Τα δεδομένα που έχουμε ως τώρα είναι η ημικυκλική κτιστή κατασκευή στη νοτιοανατολική γωνίατου κτηρίου , η οποία πιθανώς αποτελεί εστία. (27). Ήδη στο δεύτερο στρώμα αποκαλύπτεται ο φυσικός βράχος. Ωστόσο, ο ίδιος βράχος στον δυτικό τοίχο(28), ο οποίος αποτελεί τμήμα της τοιχοποιίας έχει λαξευτεί για να δημιουργήσει ορθή γωνία 90ο αποτελώντας ταυτόχρονα και μέρος του δαπέδου.

Η τομή έχει αποδώσει μεγάλη ποσότητα κεραμικής, κυρίως κεράμους και πλήθος οστράκων, δηλαδή τμήματα αγγείων λεπτής και χονδροειδούς κεραμικής (29), όπως τμήμα ενός ανοικτού αγγείου λεπτής κεραμικής με βαφή και διακόσμηση φυτικού μοτίβου. (30) Άλλο ένα παράδειγμα λεπτής κεραμικής από την τομή Α αποτελούν τα εικονιζόμενα όστρακα με ανάγλυφη διακόσμηση, πρόκειται για μεγαρικούς σκύφους του 2ου αιώνα π.Χ. Επίσης, έχουν εντοπιστεί υφαντικά βάρη και πήλινα λυχνάρια, όστρεα και οστά ζώων, για τα οποία θα γίνει λόγος στη συνέχεια.

(31) Τα υφαντικά βάρη απαντώνται σχεδόν σε όλες τις τομές. Τα αντικείμενα αυτά αποτελούσαν πήλινα, συνήθως, βαρίδια που με το βάρος τους κρατούν τεντωμένες τις ίνες του κάθετου αργαλειού. Τα σχήματα που απαντώνται μέχρι τώρα στην ανασκαφή της αρχαίας Κηρίνθου είναι κωνικά, πυραμοειδή, κυκλικά αρτόσχημα και το βάρος τους ποικίλει από 35-150γρ.

(32) Τα λυχνάρια αποτελούσαν το κυριότερο μέσον τεχνητού φωτισμού. Στην Ελληνιστική περίοδο η κατασκευή των λύχνων γινόταν με τον τροχό, ενώ από το 200 π.Χ. ξεκινάει δειλά και η εμφάνιση της μήτρας, ως μέσο παραγωγής τους. Μέχρι περίπου τα τέλη του 1ου αι. π.Χ. οι δύο μέθοδοι κατασκευής συνυπάρχουν, ενώ από τον 1ο αι. μ.Χ. και εξής, η παραγωγή των λύχνων γίνεται σχεδόν αποκλειστικά μέσω μήτρας (καλούπι). Ο λύχνος αποτελεί ένα μικρό δοχείο, το οποίο περιέχει την καύσιμη ύλη σε υδαρή ή υγροποιημένη μορφή κατά την καύση. Η καύσιμη ύλη αποτελούταναπό ζωικό λίπος ή φυτικό λάδι και ένα είδος φυτικού φυτιλιού

(33)Τα όστρεα στο Καστρί Κηρίνθου δεν απαντώνται συχνά. Τα μαλάκια κατά την αρχαιότητα δεν προορίζονταν αποκλειστικά προς βρώση, αλλά το οστέινο τμήμα τους χρησίμευε για την κατασκευή κοσμημάτων. Ωστόσο, από ένα συγκεκριμένο είδος μπορούσαν να εξάγουν μία χρωστική, την πορφύρα, που χρησιμοποιούταν για την βαφή υφασμάτων.

(34)Τα οστά ζώων αποτελούν ένα συχνό εύρημα σχεδόν σε όλες τις ανασκαφές, όπως και στο Καστρί Κηρίνθου και προέρχονται από ζώα τα οποία καταναλώθηκαν ως τροφή. Όμως, στην τομή Α του ανδήρου 2 εντοπίστηκε μια οστέινη χάνδρα περίπου 2 εκ. κυλινδρικού σχήματος με κεντρική οπή ανάρτησης .

Τα περισσότερα κινητά ευρήματα που προέκυψαν από τις εργασίες της ανασκαφικής περιόδου 2022 ανάγονται στην ελληνιστική-ρωμαϊκή εποχή και αποτελούν αντικείμενα καθημερινής χρήσης, τα οποία διευρύνουν την οπτική μας για την κατανόηση και την ερμηνεία των μέχρι τώρα δεδομένων σχετικά με τη θέση.

Εντούτοις, το ανασκαφικό πρόγραμμα βρίσκεται σε αρκετά πρώιμο στάδιο και χρειάζεται περαιτέρω ανασκαφική έρευνα και μελέτη των ευρημάτων, ώστε να διεξαχθεί μια αρχαιολογικά τεκμηριωμένη εικόνα σχετικά με την δραστηριότητα των ανθρώπων πάνω στο λόφο Καστρί Κηρίνθου.



5. ΑΝΤΙΞΟΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

(35)Σε αυτό το σημείο της ομιλίας θα μιλήσουμε για τις αντικειμενικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε σε καθημερινή βάση κατά τη διάρκεια της εργασίας. Αρχικά θα αναφερθώ στο οδικό δίκτυο που χρησιμοποιούμε για να μεταβούμε στο χώρο της ανασκαφής.

Ο αγροτικός δρόμος που χρησιμοποιούμε παρουσίαζε ιδιαίτερα προβλήματα, όπως είναι τα ορύγματα με μικρό σχετικά βάθος και η λάσπη που υπήρχε κατά την περίοδο των βροχοπτώσεων. Ευτυχώς, η δημοτική αρχή προέβη στις απαραίτητες βελτιώσεις στο συγκεκριμένο σημείο της διαδρομής.

(36) Η τοποθεσία στην οποία βρίσκεται η θέση της ανασκαφής απαιτεί από όλα τα μέλη της ανασκαφικής ομάδας να έχουν την απαραίτητη φυσική κατάσταση για να προσεγγίσουν το χώρο των εργασιών. Μάλιστα, κατά την κατάβαση του υψώματος τα μέλη της ανασκαφικής ομάδας μεταφέρουν τα ευρήματα, γεγονός το οποίο αυξάνει το βαθμό δυσκολίας της συγκεκριμένης προσπάθειας, λόγω της ολισθηρότητας του εδάφους .

(37)Η πυκνή βλάστηση είναι εμφανής στο μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας του υψώματος και μας εμποδίζει να περιηγηθούμε σε όλη την έκταση του στην προσπάθεια μας να εντοπίσουμε τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα ή οποιοδήποτε άλλο στοιχείο, που θα μπορούσε να μας οδηγήσει σε χρήσιμα συμπεράσματα για τη συνέχεια των ανασκαφικών εργασιών. Βέβαια, είχαν πραγματοποιηθεί εργασίες αποψίλωσης κατά το αρχικό στάδιο των εργασιών, όμως η βλάστηση έχει καλύψει εκ νέου το ύψωμα.

(38) Αξίζει να αναφερθεί η παρουσία μεγάλου πληθυσμού από τυφλοπόντικες στο χώρο της ανασκαφής, ο οποίοι αναμοχλεύουν το χώμα και τη συνοχή των ανώτερων ανασκαφικών στρωμάτων. Επίσης έχει παρατηρηθεί η ύπαρξη αγριόχοιρων στο χώρο της ανασκαφής, τα οποία σκάβουν το έδαφος προς αναζήτηση τροφής. Επιπλέον, οι σκορπιοί, τα ερπετά και άλλα όπως σκολόπενδρες αποτελούν φυσική πανίδα της περιοχής, αλλά και κίνδυνο για τα μέλη της ανασκαφικής ομάδας.