"Ελύμνιος" : Η Ελλάδα της πέτρας

Η Ελλάδα της πέτρας

« Μέμνηται και Σοφοκλής προς Πέτραις Ελυμνίαις »

Γράφει ο Δημήτρης Αποστόλου - « Ελύμνιος »


Ελλάδα : Ένα νταμάρι από αγγελόπετρες...

Σαν τέλειωσε το δημιουργικό του έργο ο Πλαστουργός...κι΄έφιαξε το στερέωμα και τη γη...και την ατμόσφαιρα και τους Ωκεανούς, θάλασσες και στεριές...κι΄έφιαξε τα ποτάμια, τις λίμνες, τα δάση και τους δρυμούς, τα λιβάδια, τους κάμπους, τις πεδιάδες...περίσσεψε ( λέει ) πολύ πετρομάνι!.. Και δεν το λέω εγώ...αλλά κάπου το γράφει χιουμοριστικά, αλληγορικά και με την χαρακτηριστική του σπιρτάδα ο μακαρίτης συμπατριώτης μας Νίκος Τσιφόρος... Τι να το κάνει λοιπόν ο Πανάγαθος το τόσο άχρηστο βραχομάνι και πετρομάνι;.. Ήταν που φώναξε τότε κάτι νταμαρτζήδες αγγέλους, που « αν είχαν μυαλό δεν θα ΄τανε νταμαρτζήδες, θα΄τανε ( λέει ) Ακαδημαϊκοί!..» και τους διέταξε να τ΄αφήσουνε στις χωματερές - έξω - του διαστήματος. Αλλά τούτοι βαρέθηκαν ( κουρασμένοι απ΄την δημιουργία )...και περνώντας πάνω απ΄την Ελλάδα, το ξεφορτώσαν σ΄αυτή!.. Και να βραχομάνι και πετρομάνι σ΄όλη τη σπονδυλική στήλη της Πίνδου – ραχοκοκαλιά της Ελλάδας - από πάνω ως κάτω τη θάλασσα...που βουτά στο Αιγαίο κι΄αφήνει σαν « σπόνδυλους κάποιανου Δία » τις κορυφές των νησιών, βουνά της πάλαι-ποτέ εκλείψασας Αιγηίδας...

Πετρομάνι λογής και...διαλογής

Απέραντο πετρομάνι απ΄άκρη σ΄άκρη σε τούτη τη χώρα απ΄την παλιά αρχαιότητα...πετρομάνι που μας έμεινε μέχρι τα σήμερα...λες πως το μαγικό πέτρινο βλέμμα της μυθικής Μέδουσας έπεσε κι΄απολίθωσε τα πάντα ολόγυρα, πριν ακόμα το κόψει με το σπαθί του ο φτερωτός ιππότης Περσέας... Οι Συμπληγάδες Πέτρες της Αργοναυτικής εκστρατείας, οι Φαιδρειάδες Πέτρες Ναυπλία κι΄Υάμπεια του Δελφικού Μαντείου ( αλλά κι΄οι δικές μας της ένθεν και ένθεν Ψηλής Ράχης του Σεληναίου Μαντείου των Οροβιών ), οι Σκιρωνίδες Πέτρες που ο τερατώδης γιός του Ποσειδώνα έστηνε τις παγίδες του ( αλλά κι΄οι δικοί μας του Κακοπέρατου βράχοι, όπου ο Κάκος κι΄ο Πέρατος - εγγονός και γιός του Ποσειδώνα - αντίστοιχα ) παγιδεύαν του Κάνδαλου τις απόκρημνες διαβάσεις...οι Πέτρες οι Γυραιές που ναυάγησε ο αντικρυνός γείτονάς μας ο Αίας ο Λοκρός, οι Αχαιές Πέτρες κάτω στην Τριφυλία ( των τριών φύλων ), οι Τραχινίες Πέτρες του Σοφοκλή στην απέναντι Οίτη...κι΄οι Ελύμνιες Πέτρες των ναυαγίων ( πάλι του Σοφοκλή ), που άκομψα τις ταυτίζουν σχολιαστές με τον ιδιαίτερο τόπο μας - ( όμως δεν είναι του τρέχοντος να σχολιασθεί ). Πέτρα και φως η Χώρα μας...κι΄εμείς γεννηθήκαμε πάνω στην πέτρα όπως ο πρωτο-έλληνας, αυτόχθωνας της ελληνικής γης Πελασγός - ο πριν κι΄αυτή την Σελήνη - ή μπορεί κι΄απ΄τις πέτρες που πέταγε γύρω του ο Δευκαλίωνας ( ο Έλληνας Νώε ) και ο πατέρας του Δίας τις μεταμόρφωνε σε ανθρώπους...Μια πέτρα πάλι ( αυτή κι΄αν ήταν σημαδιακή!..) που πέταξε ο γιός του Ποσειδώνα Πολύφημος πάνω στον άμοιρο αντεραστή της γυναίκας του νηρηίδας Γαλάτειας, Άκη... και φιάξαν το αρχαίο ναωνύμιο του Ποσειδώνιου Ιερού « Γαλατάκη » ( Γαλάτεια+Άκη, που αστρονομικά λένε πως ήταν μετεωρίτης )... Μια οωειδής παράξενη πέτρα ( σαν όπως οι πυρογενείς ανεξήγητες « las bolas » της Κόστα Ρίκα ) πάνω στο Νήσιον-Ξηρονόρος, ( που θρύλοι την θέλουν να έπεσε απ΄τον ουρανό - βλέπε φωτό )... Κι΄οι « απορρώγες βράχοι » - οι γρανίτινες πέτρες του Μάκιστου – ίδιοι σαν την απολιθωμένη ψυχή της βόρειας Εύβοιας...

« Φταίει το κακό το ριζικό μας...» - Βάρναλης

Πέτρα πολλή στην Ελλάδα, απ΄την μυθική, την παλιά αρχαιότητα έως τα σήμερα...που τότε έκρυβε μυστικά και συμβολισμούς, αλληγορίες με νόημα κι΄ορθολογισμούς...αλλά που σήμερα - ατυχώς - η απομάκρυνσή μας απ΄τις αρχαίες αξίες της φιλοσοφίας και του στοχασμού, της γνώσης, της αυτογνωσίας και των αρετών...η αμφισβήτηση κι΄ο ευτελισμός - ιδιαίτερα του πολυτιμότερου εργαλείου - της ελληνικής μας γλώσσας...έχουν συνέπεια οι κληρονομικές πέτρες των αρχαίων προγόνων μας...να γίνονται πέτρες...για το κεφάλι μας!.. « Η γλώσσα είναι φορέας ήθους ( έλεγε ο Ελύτης ). Αν την εγκαταλείψεις, θα τιμωρηθείς!..». ( Και να που πράγματι, τιμωρούμαστε με την « γλώσσα μας » καθημερινά στους δημόσιους χώρους και στις καφετερίες!.. ). Και να ΄ταν μόνον η γλώσσα!..γιατί η κρίση ηθών και θεσμών ( αυτή σε παγκόσμια κλίμακα πια )...« καλά κρατεί »...και για το « τίς πταίει;..»...μόνο « ο νοών, νοείτω »!.. Γιατί τα προβλήματα, τα ΄ρωτήματα, τ΄απαντήματα, είναι δαιδαλώδη, δύσκολα και πολλά... Σε μια ευρύτερη συνεκδοχή, φταίει η ανθρωπιά μας που κατάντησε απανθρωπιά!..Και σε μια ( του Βάρναλη ) ποιητική...« ποιός φταίει...ποιός φταίει, κανένα στόμα - δεν το ΄βρε και δεν το ΄πε ακόμα!..».

Πάνω απ΄την πεδινή Ευρώπη...

Θυμάμαι φορές...πετώντας σε ναυτικές μας ( τότε ) αποστολές με σκάφη αερογραμμών πάνω απ΄τη δυτική Ευρώπη, το πανόραμα των καταπράσινων κάμπων, των ρυμοτομημένων πεδιάδων, των τετραγωνισμένων αγρών, μια απέραντη χορτοθάλασσα ασάλευτου πράσινου απ΄άκρη σ΄ άκρη, διακοπτόμενη από τις οξυγώνιες δίριχτες στέγες των διεσπαρμένων αγροικιών, καθώς οι γεωργοί ζουν μακριά των αστών, απομονωμένοι στις φάρμες τους. Ύστερα, πατώντας στη γη τους καθώς σεργιάνιζα δρόμους κάνοντας περιδιαβαστικούς παριπάτους, το πόδι δεν σκουντουφλούσε, δεν ζοριζότανε...το βήμα δεν ήταν συνειδητό, παρά επαναλαμβανόταν μέχρι πέεερα!..μηχανικό, όσο να φτάνει το μάτι σου...Και το μάτι δεν έφτανε πουθενά...γιατί χάνονταν ακόμη πιο πέρα - στο αχανές - όχι, δεν εμποδίζονταν από βουνοκορυφές, δεν σκαρφάλωνε γρανίτες και βράχους, δεν χάϊδευε δαντελένιες μαστοφόρες γραμμές...του έλειπε η « τρικιμία της πέτρας »!.. Όλα εκεί σ΄έκαναν ήσυχο, μετρημένο στην τόσο επί τόσο διάσταση, παθητικό θαρρείς - δίχως σκαμπανεβάσματα και εξάρσεις – ταυτίζοσουν με το περιβάλλον που ευθύνεται για τους χαρακτήρες που πλάθει...Ποτέ απ΄τις πεδιάδες δεν προήλθε πολιτισμός, οι άνθρωποι σκυμμένοι δουλεύανε τη γη, κι΄ύστερα με το χέρι ανάστροφο σκουπίζανε το ιδρώτα τους, κι΄ύστερα πήγαιναν σπίτι ν΄αναπαυθούν για να συνεχίσουν στον ίδιο ρυθμό την επόμενη μέρα, χρόνια και χρόνια!..Γι΄αυτό στήσαν με τον καιρό ναούς γοτθικούς, με πανήψυλες οξυκόρυφες απολήξεις για να φθάσουν και να λατρέψουν το Θείο...ή για να κατεβάσουν σαν με αλεξικέραυνο τον Θεό - τον « Μέγα Κεραυνό! » ( όπως τον ονομάτιζε ο Νίκος ο Καζαντζάκης )...

Ελληνικός πολιτισμός – η αυτοέκφραση του τοπίου

Όχι...οι Έλληνες δεν είχανε τέτοια προβλήματα. Κυκλωμένοι περίγυρα από κύματα βουνοκορυφών , έβλεπαν τους θεούς θρονιασμένους κοντά τους, από τον Όλυμπο έως την Κρήτη - κάθε κορφή κι΄ένας λατρευτικός θρόνος. Του Ήλιου, του Δία, του Απόλλωνα - κι΄αργότερα του Προφήτη Ηλία...Ανεβοκατέβαιναν ασταμάτητα οι αρχαίοι θεοί απ΄τον Όλυμπο, ανέβαινε κι΄ο βασιλιάς Μίνωας ( όπως ο Μωϋσής στο Θαβώρ ) - πάνω στην Ίδη αυτός, έπερνε τις πέτρινες εντολές του Διός...και κατέβαινε!..Γι΄αυτό οι δικοί μας χτίσαν ναούς απαλούς, χωρίς οξυκόρυφες ανατάσεις...περιορίζονταν στο αέτωμα της αμβλείας γωνίας...Όπως ίδια μετά στο Βυζάντιο, ο ημισφαιρικός τρούλος κατέβαζε απαλά το σύμπαν ολόκληρο πάνω στο εκκλησίασμα, με κυβερνήτη μεγάλο στη μέση του Κόσμου τον Παντοκράτορα!.. Ο Όλυμπος, τα Ιμαλάϊα, το Αραράτ, οι Άνδεις, δώσανε ώθηση απ΄τα παμπάλαια χρόνια σ΄αρχαίους πολιτισμούς...οι στέππες της Σιβηρίας και οι Σαχάρες λειτουργήσαν αντίστροφα. Κι΄αν ο πολιτισμός της βορεινής αμμώδους Αιγύπτου, που είχε σπονδυλική στήλη την βλάστηση και την ευφορία του θεοπόταμου Νείλου αποτέλεσε κάποια εξαίρεση στον κανόνα... έστησε - θα ΄λεγε κανείς - γιγαντιαίους Ναούς, αγάλματα κολοσσούς και ολόκληρα τεχνητά βουνά - τις Πυραμίδες, που αυτές τον χαρακτηρίζουνε μέχρι και σήμερα. Είναι γνωστό ότι κι΄άλλοι λαοί φιάξαν σπουδαίους πολιτισμούς εκτός της Ελλάδος. Κι΄αιμοδοτήσανε σημαντικά με γνώσεις και με έργα τον παγκόσμιο πολιτισμό της υδρογείου. Όμως στις θεωρητικές ( αλλά και πρωτοποριακές πρακτικές επιστήμες ), στην φιλοσοφία και τέχνη...κανένας δεν μπόρεσε να ξεπεράσει το μεγαλείο του αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Αλλού έστησαν τεράστια μνημεία, μεγαλιθικά - που πάντα προκαλούν τον θαυμασμό και εντυπωσιάζουν - έστησαν όμως ογκολίθους, ντόλμεν και μενχίρ, κυκλώπειους ναούς, τύμβους και πυραμίδες, αλλά κι΄η ζωγραφική τους τέχνη και η γλυπτική, έδωσε άκομψες ( κακότεχνες θαρρείς ) καρικατούρες. Τί τεράστια - αλήθεια - αντίθεση με τον Ελληνικό μας πολιτισμό!..Τί να πρωτοσυγκρίνει και να παραλληλίσει κανείς...Θα ΄τανε άσκοπο!..

Στο μισοχαμόγελο ( που δεν προχωρά )...των αγαλμάτων!..

Λιγάκι μόνο θα σταθώ στο μάρμαρο - στο δούλεμα αυτού του ορυκτού πετρώματος, που απ΄τα αρχαία χρόνια ετυμολογείται ως « λαμπερός λίθος ».Κι΄απ΄όλη ετούτη την τεράστιας έκτασης καλλιτεχνική ενασχόληση των αρχαίων προγόνων μας, το πλήθος των μνημείων, το πλήθος των καλλιτεχνών...πέρνουμε μόνον ένα άγαλμα : Τον Ερμή. Κι΄έναν καλλιτέχνη : Τον Πραξιτέλη. Ο Χρήστος Ζαλοκώστας θα γράψει πως... « ο Πραξιτέλης ήξερε μιαν αέρινη διαβάθμιση των τόνων με το παίξιμο σκιάς και φωτός, να βγάζει κάθε είδος σκληράδας απ΄το μάρμαρο και να το κάνει να μοιάζει με σάρκα...». Απ΄όποια πλευρά κι΄αν τον κοιτάξεις, σου δίνει μια ξέχωρη αίσθηση... Από αριστερά - λυπημένος. Από δεξιά - γελαστός. Από μπροστά - ήρεμος, με κάποια μόλις υπόνοια χαμογέλιου!.. Κάτι που προσπάθησε - 20 αιώνες αργότερα - να πιάσει ζωγραφικά η Αναγέννηση της Ευρώπης με το πασίγνωστο « χαμόγελο της Τζοκόντας » του Ντα Βίντσι... ( Και ήταν βέβαια αξιόλογη η προσπάθεια...αλλά κάθε σύγκριση περιττή!.. ). Κι΄ακόμη σκεφθείτε, πως για τους αρχαίους, ο Ερμής ήταν από τα δευτερότερα έργα του Πραξιτέλη, γιατί σαν πρώτα αναγνωρίζονταν τα ( χαμένα σήμερα ) - η Κνιδία Αφροδίτη, ή ο Έρως και Σάτυρος...που θεωρούνταν πως ήταν τ΄ αριστουργήματά του!..

Παραμύθι : Η αθωότητα των παιδικών μας χρόνων!..

« Όταν ένας λαός είναι νέος και πρώϊμος ( λέει ο Αμερικανός φιλόσοφος William Durant ) παράγει μυθολογία και ποίηση ». Και πόσο πρώϊμα δεν καταγράφηκε απ΄τον παππού μας Ησίοδο η Μυθολογία...και πόσο πρώϊμα δεν αντήχησε του θείου Ομήρου η ποίηση!.. Και τούτα τα γεγονότα λειτουργήσανε διαχρονικά μεσ΄τον λαό, γίνανε παραδόσεις, λαϊκά παραμύθια, πλάσαν ψυχές παιδικές, ανεβάσαν την φαντασία σε υψηλές κορυφές, φιάξανε την ψυχολογία μας, φιάξαν την νοοτροπία και δώσανε την ελληνική μας ταυτότητα...Πετρωμένες στη λήθη πολιτείες και δάση ( που μέσα τους κρύβονται όντως απολιθώσεις δασών ), μαρμαρωμένες πριγκιποπούλες και βασιλόπουλα που κάποια κακή μάγισσα-Μέδουσα τους μαρμάρωσε και που κάποια Αλτάνα-καλή καταλυτικά τους επαναφέρει...κι΄εκείνος ακόμη ο μαρμαρωμένος της Πόλης τρανός βασιλιάς, που η Παναγιά αυτή την φορά θα τον ξαναζωντανέψει!.. Μίλησα για την ελληνική μας ταυτότητα...Αυτή που κινδυνέψαμε να την χάσουμε σε ζοφερά - αρίφνητα - χρόνια υποδουλώσεων και καταστροφών τόσων... που έκαναν τον Γιώργο Σεφέρη ν΄αναρωτηθεί για τους νεοέλληνες...αν είμαστε αποσπόρια μεσαιωνικών Πατζινάκων!.. Αλλά όχι...δεν είμαστε!.. Ο Κολοκοτρώνης έλεγε πως όσοι Έλληνες και να κοπούν...πάντα θα μένει προζύμη!..κι΄ο Τσιφόρος υποστήριζε πως ετούτη η ίδια φύση της χώρας δημιουργεί ξανά και ξανά τους αυτούς χαρακτήρες!.. Αγαπητοί φίλοι, για την « Ελλάδα της Πέτρας» θα μπορούσα να γράψω πολλά - ατελείωτα...μα πιστεύω θα κούραζα, θα γινόμουν πολύ βαρετός... γι΄αυτό και θα σταματήσω. Άλλωστε οι σελίδες του Facebook είναι πιότερο επικοινωνιακές, απαιτούν σύντμηση και δεν προσφέρονται για μακρές και εξειδικευμένες του είδους δημοσιεύσεις.

Διευκρινιστικά...και τέλος!

Για τούτα τα δύο κατά σειράν δημοσιεύματα που άπτονταν μυθολογικο-ιστορικών θεμάτων, πολύτιμες πηγές στάθηκαν οι Ελληνικές Μυθολογίες του P. Decharme και του Νίκου Τσιφόρου, Εγκυκλοπαιδικά Λεξικά και ποιοτικά τεύχη της « Ναυτικής Ελλάδος », ενώ σκελετικοί ερανισμοί αντλήθηκαν απ΄τα σπουδαία βιβλία του περιηγητή Χρήστου Ζαλοκώστα, που είχε επισκεφθεί και τα μέρη μας. ( « Το περιβόλι των Θεών » και το « Γύρω απ΄την Ελλάδα », είναι υπέροχα βιβλία, που θα ΄πρεπε να διδάσκονται στα Σχολεία μας ). Ακόμη, πληροφοριακό υλικό αντλήθηκε από δημοσιεύματα και λαογραφικές ( βασικά ) έρευνες που κάναμε στην περίοδο 1989-1994 με την πολιτιστική κίνηση και εφημερίδα του Μαντουδίου « Παρέμβαση » που το έργο της εκτιμάται επαινετικά ως τα σήμερα. ( Από ΄κείνες τις δραστηριότητες προέρχεται και η φωτό του δημοσιεύματος ), Οι απαραίτητοι λυρισμοί σε μια λαογραφική εξιστόρηση, αντλήθηκαν ερανιστικά από την μυστική ποίηση του Γιώργου Σεφέρη κι΄από τον « ισορροπιστή » ( μεταξύ πραγματικού κι΄υπερβατικού ) γλωσσοπλάστη Οδυσσέα Ελύτη. Ωστόσο κι΄εμείς...μετά τ΄ωραίο ταξίδι στους παραμυθικούς κόσμους του φανταστικού κι΄ανυπέρβλητου...ας ξαναγυρίσουμε στην συνάφεια της δικής μας απλής καθημερινότητας...και γι΄ασπίδα αμυντική - κάθε κακού - ας προτάξουμε πάλι μπροστά, εκείνα... « τα φοβερά των βράχων τ΄αγάλματα »!...

Δ.Α. - « Ελύμνιος »