ΕΛΥΜΝΙΟΣ : Λίθος επί λίθον!..

Λίθος επί λίθον!..

Από τη λαογραφία της βόρειας Εύβοιας

Γράφει ο Δημήτρης Αποστόλου - « Ελύμνιος »

 

Η περιοχή που προσεγγίζουμε λαογραφικά-θρυλικά σήμερα, είναι το Πήλι...

Το γραφικό και όμορφο παραθαλάσσιο χωριουδάκι της βορ. κεντρικής Εύβοιας που απλώνεται κάτω απ΄τον ίσκιο του επιβλητικού Πυξαριά και που ακινητεί στη διαθεσιμότητα του γεραρού βοριά και του αιγαιοπελαγίτικου πόντου... Κάτω στην παραλία του, σιμά στο γιαλό και πλάϊ στη θάλασσα, εφημερεύει χρόνια πολλά... ( βυζαντινά-ύστερα χρόνια ) το ιδιόμορφο ταπεινότατο εκκλησάκι του Αη-Γιάννη του Θεολόγου, που έχουν να λένε πως στα παλιά εκείνα της δόξας του χρόνια...ήτανε Μοναστήρι. Και πως σε κάποια φάση μεταγενέστερη ( ίσως 16^ου - 17^ου αι. ) ιστορήθηκε από αγιογραφικό λαϊκότροπο ζωγραφικό εργαστήρι.

                          Με το αμμωτό της Λαογραφίας...

 Όμως ετούτα τα προσπερνάμε, καθώς ανήκουν στην έρευνα και τους ειδικούς... Γιατί δουλειά της λαογραφίας είναι να συγκεντρώνει το σκορπισμένο παραδοσιακό υλικό μιας παρωχημένης πλούσιας κληρονομιάς και μέσα από θρύλους και παραμύθια, ποιήματα και τραγούδια, χορούς, παρατσούκλια κι΄επωνυμίες, τοπωνύμια, λαϊκά πανηγύρια... μέσα απ΄όλα αυτά, να βρίσκει ρίζες παλιές και παμπάλαιες, που δε δείχνουνε μόνο την ιστορική συνέχεια της φυλής μας...αλλά που κρύβουνε στον πυρήνα τους πτυχές της άγνωρης ιστορίας μας... Και βέβαια το φαινόμενο τούτο επεκτείνεται παγκοσμίως και πλατειάζει ως εθνογραφικό, προκειμένου ο άνθρωπος να προσεγγίσει και ερμηνεύσει την ποικιλία των φαινομένων και βιωμάτων του με παραμύθια και θρύλους... Με θρύλους αραχνιασμένους, λησμονημένους, παλιούς, στο διάβα των χρόνων που πέρασαν...σαν όπως αυτόν που θα διαβάσετε σήμερα, δεμένο γερά με τη φύση και λογοτεχνημένο στην έκφραση...αγιοποιημένο από επέμβαση θεία κι΄απολιθωμένο   σ΄ένα  σκληρό αμάλγαμα... « πέτρα και θρύλος » μαζί...  Που δεν είναι...παρά το ευβοϊκό Πηλιώτικο « Ξηροκάραβο » ( συνώνυμο, συγγενικό του - « Πετροκάραβο »  στη λεξικογραφία ), αυτό που μας λικνίζει παραμυθικά, πότε γαλήνια στα ρηχά και πότε στα βαθειά και επικίνδυνα... με ταιριαστούς τους στίχους του Νομπελίστα ποιητή...

« από τα βάθη φτάνει τους παλιούς καιρούς, βάσανα ξεφορτώνει κι΄αναστεναγμούς...χρόνους μας ταξιδεύει, δε βουλιάξαμε, χίλιους καπεταναίους τους αλλάξαμε!..».

                           8 Μαϊου - το « επίγειον μάνα »

Στις 26 Σεπτεμβρίου, περί το έτος 100 μ.Χ. - και σε βαθιά γεράματα - ο  ιερός Ευαγγελιστής και συγγραφεύς της « Αποκαλύψεως » ( ο ηγαπημένος μαθητής του Χριστού ) Ιωάννης ο Θεολόγος, μετέστη εις Κύριον... Ωστόσο, λίγο μετά ( ήταν 8 Μαϊου ) ένας θαυματουργικός στρόβιλος θείας κόνεως ( σκόνης ) ανεδύθη εκ του τάφου του - και τούτη την ιερή σκόνη οι πιστοί κατονόμασαν ως το « επίγειον μάνα ». Σ΄αυτή την επετειακή ανάμνηση θ΄αναφερθούμε σήμερα...

                           Πήλι :  Το θρησκευτικό Πανηγύρι

Ήτανε λέει οχτώ του Μαγιού, μέρα που γιόρταζε ο Αη-Γιάννης, μήνας που και το Έαρ βρισκόταν στη δόξα του, τότε που η φύση ανάσταινε το Χριστό, που γαλήνια παρευρίσκοταν στην γιορτή του μαθητού του ηγαπημένου... Σμάρι ο κόσμος ο κοντοχωριανός περίγυρα, να ΄χει κυκλογυρίσει το εκκλησάκι, ν΄ακούσει τη θεία λειτουργία, να ψάλλει το δοξαστικό του Αγίου τροπάρι...

« βρύεις γαρ θαύματα και πηγάζεις ιάματα και πρεσβεύεις υπέρ των ψυχών ημών ως Θεολόγος και φίλος του Χριστού »...

Να ψάλλουν τριγύρω και τα πουλιά, να σμίγουνε τιτιβίζοντας τα πετροχελίδονα με τους γλάρους, να χλιμιντρίζουν συνεπαρμένα απ΄την άνοιξη τα παρακεί ξεσαμαρωμένα ζωντόβολα που απολαμβάναν το φρέσκο τους χορταράκι, πλήθος παιδάκια ολόγυρα - τα πιο μικρά - να στριμώχνονται στις μανάδες τους και τα μεγαλύτερα να κυνηγιούνται, να παίζουν και να γελούνε... Να γελάει γαλάζια κι΄η θάλασσα παιχνιδίζοντας με το κύμα, να γελάει σε πράσινο φόντο κι΄η φύση, πάνω απ΄τις αειθαλείς πυξαριές μέχρι τις κάτω  κόκκινες ταπεινές παπαρούνες...να γελάει αόρατος κι΄ο Αη-Γιάννης μ΄απλωμένα τα χέρια, λες κι΄ήθελε για να κλείσει σε μια τεράστια αγκαλιά, το ψυχομάνι, τη φύση, ολάκερη τη δοξαστική του τη μέρα!.. Ναί, φαίνονταν όλα τόσο όμορφα και καλά...ναί, ήτανε όλα μια ανάκατη γιορταστική πανδαισία!.. Χρόνια πολλά και Χριστός Ανέστη!..καζάνια που βράζαν παράμερα το κρέας και το γιουβέτσι, όργανα και βιολιά που κουρντίζονταν για το γλέντι, που σε λιγάκι ετοιμαζόταν ν΄αρχίσει..

                                  Φευγάτε!.. κρυφτείτε!..

Όμως...μέχρις εδώ!.. Γιατί να, απ΄τη μεριά της Βλαχιάς κάποιος  δικός μας ρωμιός τρεχοπετώντας απ΄τα καραούλια των  κάβων   λαχανιασμένος, μ΄ασθμένουσα τη φωνή...ακούστηκε από πέρα... « Κίνδυνος χωριανοί!.. φευγάτε... κρυφτείτε!.. ». Τούρκοι ή πειρατές ( που δεν απολείπαν από τούτα τα μέρη ); Άγνωστο. Ο θρύλος δεν ξεχωρίζει.  ( Ίσως το ξεχωρίζει η ντόπια πληροφορία, που κάποια μεγάλα μυρμήγκια - ερημίτες του Πετροκάραβου - τα ονομάζει μέχρι και σήμερα Τούρκους ). Όπως και να ΄ταν όμως...κίνδυνος... αφού ένα ύπουλο ιστιοφόρο με τη φελούκα του μαζί, γλιστρώντας από τη μεριά του Σαρακίνικου, πλησίαζε τον Αη-Γιάννη. Κι΄ακαριαία, τα πάντα βουβάθηκαν στη στιγμή!.. Γιατί στη συνέχεια οι φωνές της χαράς, γίνανε πανικός...ταραχή γίναν και θρήνοι!.. Τα παιχνίδια και τα χαμόγελα των παιδιών γίνανε σαστισμάρα και κλάματα, οι μανάδες - κλώσσες αυτές -  ήταν που τα μαζέψαν σαν  κλωσσοπούλια κοντά τους... Τα καπίστρια, τα σαμάρια, τα ζωντανά, όπως-όπως ΄τοιμάζονταν, παντού ταραχή και αναβρασμός, τρομάρα και φόβος!.. Θαρρείς πως κι΄η φύση σκοτείνιασε, συννέφιασε ο καιρός, μαυρίλα παντού, τριγύρω τώρα καπνός και μπαρούτι!.. Σταυροκοπήματα και « Κύριε ΄λέησον »...σάλος και βουητό...Αη-Γιάννη κάνε το θαύμα σου!!..

                                       Λίθος  επί  λίθον!!..

Να του χαλάσουν το εκκλησίασμα!.. Να κόψουνε το ξεφάντωμα των παιδιών!..Να μακελέψουνε τη γιορτή και τη μνήμη του!.. Μπαρούτιασε κι΄ο Αη-Γιάννης!..Σαν σίφουνας κι΄αερικό ( όπως « επίγειο » που γιόρταζαν της μνήμης του το « μάνα » ), στριφτός καπνός που γίνηκε καλόγερος...άγριος, μαυρομούτσουνος, ανταρεμένος και φοβίσιμος, αγεροπέταξε πάνω στους κάβους των γκρεμνών, πιο πέρα... Εκεί στητό τον είδανε - στύλο ακλόνητο - προστάτη και σωτήρα των πιστών, κι΄άγριο τιμωρό απίστων!.. « Βοανεργές » τον είχε ονομάσει ο Ιησούς, όταν σαν μαθητής - ο πιο αγαπητός - παράστεκε κοντά του... Γιατί η παρουσία του ήτανε βροντερή, « γιός της βροντής » ο ίδιος... Κι΄ίδια, σαν Αποκάλυψη και σαν αστροπελέκι... ακούστηκε βροντώδικη η φοβερή φωνή του... « Λίθος επί λίθοοον!!...». Και στη στιγμή, τ΄απροσδιόριστο θανατερό καράβι - μαζί και η φελούκα του - απολιθώθηκαν, έγιναν « Πετροκάραβο » και παραμένουν έτσι ως τα σήμερα...βράχοι βουβοί, πλεούμενοι, κάμποσα μέτρα απ΄την ακτή, στη θάλασσα του Αιγαίου... Τη θάλασσα την αιγαιίτικη, την αχαλίνωτη, που όταν κατά το εκεί συνήθειο της αγχέμαχα παλεύει το βοριά...στην επέλαση των νεφών, στο σάλαγο των νερών και στο βόγγο των έρημων βράχων...ακούγεται - λένε - φορές ( και σήμερα ακόμη ) άμα με προσοχή κι΄υπομονή στήσεις την ακοή σου, ακούγεται λένε μέσα στην κοσμοχαλασιά... μια βροντερή  φωνή σαν κεραυνός....  

                             

« Λ ί θ ο ς ε π ί λ ί θ ο ο ο ν !!!..»



Δημήτρης Αποστόλου - « Ελύμνιος »

 

Σημείωση :

1. Μια δική μου εκτενέστερη μορφή του παρόντος θέματος με τον τίτλο « Το Πετροκάραβο » και με επέκταση στην « Ελλάδα της Πέτρας » είδε το φως της δημοσιότητας μέσα από την εκδιδόμενη ( τότε ) εν Μαντουδίω πολιτιστική εφημερίδα « ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ » - πριν 34 χρόνια!.. Για τη λαογραφική του αξία και μόνο, δημιούργησα σήμερα μια συνοπτική του - ελαφρά διαφοροποιημένη μορφή - εντάσσοντας και το δικό μας βορ.ευβοϊκό « Πετροκάραβο » στα « Αξέχαστα Πετροκάραβα » του παν-ελλαδικού μας νησιώτικου χώρου - που μερικά από εκείνα έχουν βιβλιογραφικά γνωστοποιηθεί - το δικό μας όχι. Και νομίζω πως έπραξα σωστά.

2. Η ωραία φωτό προέρχεται από δημοσίευμα στο F.B. του φίλου Κώστα Καλιντέρη - 30 Σεπτ. 2011.

                                                                                       Ο ίδιος