Ελύμνιος: "ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΑ ΕΙΔΥΛΛΙΑ"

 

ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΑ ΕΙΔΥΛΛΙΑ

Ο Κωστής Παλαμάς και η Λίμνη

 

Γράφει ο Δημήτρης Αποστόλου - « Ελύμνιος » 

 

Ρομαντική έστω!..

Ο Ρομαντισμός ( γνωστότερος και ως « ρομαντική εποχή » ) υπήρξε καλλιτεχνικό και πνευματικό κίνημα της Ευρώπης, κατά τα τέλη του 18ου αιώνα, αλλά που βρέθηκε στο απόγειό του κατά τα μισά του 19ου. Σήμερα γενικότερα, χαρακτηρίζουμε κάθε φορά οι παλιότεροι τα χρόνια που πέρασαν ως...« ρομαντικά », κι΄αυτό, όχι γιατί τα χρόνια εκείνα ήταν όντως ρομαντικά...( αφού αντιθέτως, ήτανε χρόνια δύσκολα και σκληρά ), αλλά σ΄αυτή την ψευδαίσθηση μας οδηγούν τα « χρόνια-χελιδόνια που πετάξανε »...οι μέρες που αλαργέψανε... κι΄εκείνες οι νεανικές νύχτες, οι ερωτικές κι΄αναπότρεπτες... Μ΄αυτό το πνεύμα χαρακτηρίζουμε ως « ρομαντική » και τη δύσκολη εποχή του μεσοπολέμου στην Πατρίδα μας ( 1923-1940 ), μια εποχή πολυτάραχη κι΄αντιφατική, καθώς η Ελλάδα μας προσπαθούσε να συνειδητοποιήσει το μέγεθος της Μικρασιατικής καταστροφής και να ενσωματώσει σωστικά το υπέρογκο πλήθος της μαρτυρικής προσφυγιάς... Όμως αρκετά για « ρομαντικό πρόλογο »...και - όπως είπαν οι Αθηναίοι για τον Αλέξανδρο... « αφού Θεός...Θεός έστω!.. ». Αυτό να πούμε κι΄εμείς... Αφού... « ρομαντική εποχή »... ρομαντική έστω!..

Πλατωνικό ειδύλλιο...

Κι΄είμαστε...στα χρόνια του 1930 -΄31. Ένα βαθύ « πλατωνικό ειδύλλιο » αναπτύσσεται μεταξύ του 72χρονου εθνικού μας βάρδου Κωστή Παλαμά ( Προέδρου τότε της Ακαδημίας Αθηνών ) και της μόλις-μόλις 23ων Μαΐων ευγενούς ( κόρης Στρατηγού ) Στέλλας Διαλέτη, που εξ Αθηνών μεν, αλλά αποσταλείσα δια λόγους υγείας και καθαρό αγέρα εις Λίμνην δε, φιλοξενείται σε περίοπτο αρχοντικό του δυτικού παράλιου Ελυμνίου... Μια τρυφερή γνωριμία που έχει ξεκινήσει απ΄τη σπουδάζουσα στην Αθήνα Στέλλα, συνεχίζεται τώρα ομοίως τρυφερά, λυρικά και ενθουσιαστικά για τον χαλκέντερο Παλαμά και τη νεαρή Στέλλα...μούσα της έμπνευσής του... Μια ερωτική επιστολογραφική γέφυρα στήνεται απ΄την Αθήνα στη Λίμνη, που μπορεί τότε να ήταν άγνωστη - μυστική... διαχρονικά όμως μεταφέρει σε ΄μας τους σημερινούς νοοτροπίες μιας εποχής ( αυτής που αποκαλούμε « ρομαντικής » ) και που επί πλέον μεταφέρει τον επαινετικό λόγο του Παλαμά για τον τόπο μας και τα καλολογικά της γραφής του στοιχεία...

Slogan!..

« Καλά!..έγραψε ο Παλαμάς για τη Λίμνη;.. », με ρώτησε κάποτε αγνοών, ο επώνυμος στιχουργός Δημήτρης Ιατρόπουλος... Και απόρρησε που δεν το κάναμε ακόμα « slogan »... μεγάλη ταμπέλα - τεράστια, στην είσοδο της πόλης μας!.. ( Αλήθεια, ποιός τα προσέχει αυτά σήμερα;.. Κατά τα άλλα...θέλουμε τουρισμό!.. Τρομάρα μας!..).

Στέλλα : Λίγες Carte Postale...όμως, στα Γαλλικά...

Τα γράμματα της Στέλλας δε σώθηκαν, ή δε βρέθηκαν, εκτός από μερικές καρτούλες στα Γαλλικά σταλμένες από τη Λίμνη, αναμέσω δύο καλοκαιριών - του 1930 και του ΄31. Εδώ, προτείνω να γνωρίσουμε το κείμενο μόνο μιας καρτούλας της Στέλλας και στη συνέχεια κάποιες από τις απαντήσεις του Παλαμά (κι΄αυτές αποσπασματικά), σε μερικά χαρακτηριστικά «σπαράγματα»... Σπαράγματα έρωτικά, αισθηματικά, φυσιολατρικών προτιμήσεων και συναισθηματικών διαθέσεων, που στο φόντο τους όμως σκηνογραφείται ο τοπικός μας περίγυρος - φυσικά και η Λίμνη!..

Λίμνη 28 Ιουλίου 1930

Αγαπητέ κ. Παλαμά. Αυτό το απόγευμα πήρα το γράμμα σας. Χίλια ευχαριστώ!.. Πλημμυρισμένη από μια βαθειά μέθη, αποτραβήχθηκα στην ακροθαλασσιά. Η εκτυφλωτική ομορφιά αυτού του τόπου παρουσιαζόταν περισσότερο ιδεώδης στα μάτια μου... Τα γοητευτικά σας λόγια αντήχησαν στην ψυχή μου πιο γλυκά και πιο τρυφερά από το τραγούδι της αύρας της θάλασσας και τον παφλασμό των κυμμάτων στην ακρογιαλιά...Αύριο θα κάνουμε εκδρομή σ΄ένα μοναστήρι. Θα σας γράψω τις εντυπώσεις μου... Ποιος ξέρει πότε θα ξαναεϊδωθούμε. ΄Ολη δική σας, Στέλλα.

Τα γράμματα του Κωστή Παλαμά στη Στέλλα έχουν Δ/νση, Λίμνη - Ευβοΐας ( και το συγκεκριμένο αρχοντικό διαμονής ).

Αθήνα 26 Ιουλίου 1930 - Σαββάτο πρωΐ.

Αγαπητή Στέλλα. Την περασμένη Τετάρτη το βράδυ, σε φαντάστηκα ταξιδεμένη... Να σε δεχθεί με το καλό η ατμοσφαίρα της Λίμνης...Θυμούμαι τώρα, πλέοντας προς την Αιδηψό προ χρόνων, το κατά μήκος πέρασμα της Ευβοϊκής ακρογιαλιάς. Χαρά του πράσινου. Κι΄όσο κι΄αν αόριστα, το μέρος το ειδυλλιακό που σε φιλοξενεί. Εύχομαι να περάσεις τις ημέρες σου αυτού καλά, γαλήνια, ήσυχα, άνετα...μη βιασθείς να φύγεις...Ελπίζω πως θα έχω γρήγορα τις εντυπώσεις σου... . Όλος, Κ. Παλαμάς.

Αθήνα 31 Ιουλίου 1930

«... ένα ωραίο κομματάκι γης...»

Αγαπητή Στέλλα. Σήμερα γυρίζοντας...βρήκα στο γραφείο μου τα δυό σου γράμματα της 26ης και της 28ης του μηνός... Αγαπητή Στέλλα, βλέπω από τα λίγα που μου σημειώνεις για τη Λίμνη, πως είναι ένα ωραίο κομματάκι γης, αρραβωνιασμένο ισόβια με τη θάλασσα. Α! τι μεγαλοπρέπεια που την έχει η φύση και πως θα ήθελα να μπορούσα να συγχώνευα τη συνείδησή μου με την ομορφιά της απόλυτα και ελεύθερα...Κοίταξε να κάνεις εκδρομές...κι΄ελπίζω πως θα ξαναϊδωθούμε γρήγορα.. Πάντα με τη συμπάθεια και τη στοργή απέραντη. Κ. Παλαμάς

Στις 3 Αυγούστου της στέλνει την επιθυμία του για συχνότερη αλληλογραφία... στις 18 την παροτρύνει να παραμείνει για την υγεία της λίγο ακόμα στη Λίμνη...κι΄ο ίδιος της γράφει...και γράφει...και ξαναγράφει ως το Φθινόπωρο, κείμενα άκρως ερωτικά, εκφράζοντας συναισθήματα φλογερού πάθους!..

« Αυτή τη στιγμή έχω μπροστά μου το τελευταίο γράμμα σου. ( σημ.δική μου - μάλλον το τελευταίο κι΄από τη Λίμνη ). Ναι, αυτή τη στιγμή το έχω μπροστά μου και το ξαναδιαβάζω... Σώμα, ψυχή δεν καταλαβαίνω. Λιώνω και σβύνω. Σβύνω με τ΄όνομά σου στα χείλη μου, με την αγάπη σου μέσα μου... Πού πάμε; Τι θα γίνουμε; Τι κάνω; Πού σε φέρνω; Τάχα δεν είμαι εγκληματίας; Δεν είμαι τρελλός; Θεέ μου!.. ».

Ρέκβιεμ...

Για την ιστορία... η Στέλλα Διαλέτη θα πεθάνει φυματική ( η φυματίωση - μάστιγα τότε της εποχής ), κάπου τρία χρόνια μετά την αναχώρησή της από τη Λίμνη... Στην τελευταία της κατοικία, τη νυφοστολισμένη αρχοντοπούλα των 28 Μαΐων, τη συνοδεύουν οι σπαρακτικοί θρήνοι των φίλων, γόοι και κοπετοί των οικείων, πικρά δάκρυα συγγενών... Ανάμεσα στα πλήθος θαλερά-νεκρικά της λουλούδια, ξεχωρίζουν τα μεγάλα ολόλευκα τριαντάφυλλα του ποιητή Κωστή Παλαμά, που ζητά να τη συνοδέψουν ακουμπισμένα κατάστηθα πάνω της, μέσα στο φέρετρό της...

Έξω στους δρόμους ακούει κανείς;...

Μίλησα για « ρομαντική εποχή », αυτή τη φορά στη μελαγχολική της υπόσταση... Όμως είναι μονόπλευρη οπτική. Γιατί - όσο και δύσκολη εποχή - είχε και τις χαρές...είχε και τις γλυκές τις στιγμές της... Τότε που το παιχνίδι ξεφάντωνε στις αλάνες της γειτονιάς, με το τόπι μεσούρανα!.. Τότε που οι γιορτές και τα πανηγύρια, οι « Βντάνες » και οι « Καμάρες », αναστατώναν την πόλη...Τότε που στην Αθήνα ο Τίμος Μωραϊτίνης σεργιάνιζε τους Θεούς στα πλακιώτικα καλντερίμια...τότε που ο Δροσίνης στόλιζε μ΄ανθολούλουδα μυγδαλιάς τις κοπελιές του νησιού μας... τότε που κανταδόροι ( θυμάμαι ) - επίδοξοι εραστές - τραβούσαν τα βράδια το κόρο κάτω από μισόκλειστες γρίλιες με ποθοπλάνταχτα όνειρα... τότε π’ αφροσφυρίζοντας περνούσε το « ΚΥΚΝΟΣ »... τότε που νυχτερινές βαρκαρόλες στ΄ ακρόγιαλο κάναν τη Λίμνη λιγόστιγμα « μικρή Βενετία!..»...τότε που!!..

« Σαν τραγούδι ερωτικό...» - Αττίκ

Όμως εδώ σταματώ... « Εμνήσθην ημερών αρχαίων », πισωγύρισα σε ημέρες αλαργινές... μίλησα για νυχτιές αναπότρεπτες ... Και δεν είναι πίσω απ΄αυτά...παρά τα χρόνια που έφυγαν...παρά τα νιάτα που πέρασαν... « σαν τραγούδι ερωτικό, σαν αστέρι διαβατικό...» ( για να θυμηθώ λιγάκι τη Δανάη και τον « Αττίκ » )... Αγαπητοί αναγνώστες, τις προάλλες έφερα στα νερά της Λίμνης τον « Άγιο των Γραμμάτων μας » τον Παπαδιαμάντη... στη Λίμνη εκείνης της εποχής... έστω και σαν τον αντικρυνό μυθικό Ενδυμίωνα - βαθέως υπνώτοντα... Σήμερα αποφάσισα να φέρω σιμά τον « Εθνικό μας Βάρδο » Κωστή Παλαμά - αυτόν ξύπνιο και εναργή - μέσα από ένα εν πολλοίς άγνωστο, ερωτικό ειδύλλιο... Ακόμα η Λίμνη είναι πόλις ερωτική... Γι΄αυτό και την αγαπάμε!... Εδώ ερωτεύθηκαν στο βύθος των μύθων ως κι΄αυτοί οι Θεοί!. Το νεράκι κάποιας βρυσούλας μουρμουρίζει ακόμα του Ρωτόκριτου στίχους!.. Και παραμένει ακόμα ερωτική... Όσο την ψάχνεις « στο βυθό των αιώνων με το γυαλί...» ( λέει ο ποιητής ), τόσο κι΄ανακαλύπτεις διαμαντάκια και ζαφειράκια από την αίγλη ενός λαμπρού παρελθόντως!.. Αυτά είναι τα πολιτιστικά της προικιά... Αυτά πρέπει να γίνουν στις νέες γενιές πολύτιμα φυλαχτά... Αυτά και να αναδείξουν!!.. Οι Παλαμάδες κι΄οι Παπαδιαμάντηδες βοηθούν!.. Το επισημαίνει κι΄ο Ρίτσος - Επίτημος Δημότης της Λίμνης κι΄αυτός : «...και μην ξεχνάς που ολονυχτίς βοηθάν κι΄οι αποθαμένοι!.. »... Αλλά...« έξω στους δρόμους ακούει κανείς; »... Και μου το ΄λεγε ο μακαρίτης ο Παπαστάμος... « Ελύμνιε, μ΄αυτά που γράφεις...θέλεις να ζήσεις τη λογοτεχνική ερημιά σου;..». Και να δείτε...που είχε δίκιο!!..

Δ.Α. « Ελύμνιος »

Πηγές : α). « Αλληλογραφία » Κωστή Παλαμά. Γράμματα στη Στέλλα Διαλέτη ( 1929-1934 ). Τόμος Ε’ Έκδ. Ίδρυμα Κ.Π. Αθήνα. β). Ιδιωτ. Αρχείο Δ.Α. «Ελύμνιου». γ). Εγκυκλοπαίδειες - Λεξικά - Διαδίκτυο.